Người tham gia hiến máu hoàn toàn tự nguyện cho máu cứu người với tất cả tấm lòng

TT - Ngày 12-3-2003, Bộ Y tế ra thông tư 01/2003/TT-BYT, hướng dẫn bổ sung thông tư 22/2001/TT-BYT (ngày 15-11-2001) về mức chi phí cho một đơn vị máu đạt tiêu chuẩn. Sau khi thông tư 01 ra đời, nhiều địa phương có vận động hiến máu nhân đạo đã rất lấn cấn trong việc thực hiện. Riêng Trung tâm Hiến máu nhân đạo TP thuộc Hội Chữ thập đỏ TP.HCM đã không thực hiện theo thông tư này.

Bác sĩ Huỳnh Tấn Mẫm, giám đốc Trung tâm Hiến máu nhân đạo TP.HCM, cho biết:- Thông tư (TT) 01 có tiến bộ hơn TT22 vì đã phân biệt rạch ròi giữa người bán máu chuyên nghiệp (BMCN) và người hiến máu nhân đạo (HMNĐ).Tuy nhiên, khi hướng dẫn thực hiện thì TT01 có điểm không phù hợp với tình hình thực tế của cả nước và TP.HCM. Đó là qui định chi tiền bồi dưỡng sức khỏe đối với người hiến máu. Cụ thể mức chi tối đa là 80.000đ/250ml, 120.000đ/350ml và 160.000đ/450ml.

Về nguyên tắc, người tham gia HMNĐ là nhân đạo, tự nguyện, không vụ lợi. Về quan điểm, đã gọi là HMNĐ thì không thể coi là hiến máu có trả tiền. Bởi người tham gia HMNĐ hoàn toàn tự nguyện cho máu cứu người với tất cả tấm lòng của mình.

Qui định này cũng gây ra nhiều rắc rối, khó khăn. Thứ nhất, khi đã bồi dưỡng tiền thì phải quản lý tiền. Muốn quản lý tiền phải tăng nhân viên, phải trả lương nhân viên. Hiện chúng tôi có bảy đội HMNĐ, nếu phải thực hiện TT01, mỗi đội phải bổ sung thêm ba người ghi chép sổ sách, giữ tiền, kiểm tra giám sát việc chi trả tiền. Như vậy nâng số nhân viên phải trả lương thêm 21 người.

Thứ hai, khả năng tiêu cực sẽ phát sinh từ nhiều phía. Cụ thể, những người BMCN sẽ chuyển qua HMNĐ để được hưởng số tiền HMNĐ, do qui định hiến máu giữa hai đối tượng khác nhau: BMCN phải xét nghiệm kiểm tra sức khỏe trước, nếu máu đạt chất lượng mới lấy máu và trả tiền; còn người HMNĐ hiến máu trước, xét nghiệm sau. Từ đó sẽ phát sinh tình trạng đối tượng BMCN không đạt chất lượng sẽ chạy qua HMNĐ để có tiền, tìm mọi cách kể cả gian lận để bán được máu.

Như vậy chất lượng máu sẽ không cao, nguy cơ lây nhiễm bệnh cho người truyền máu nhiều. Ngoài ra, qui định “khi người HMNĐ không nhận tiền bồi dưỡng, hoặc nhận ít hơn số tiền theo qui định” cũng có thể phát sinh thêm tiêu cực từ chính những nhân viên của trung tâm.

Tôi cho rằng việc qui định trả tiền cho người HMNĐ đã biến người hiến máu thành người bán máu, khiến họ từ người nhân đạo thành không còn nhân đạo. Đặc biệt, qui định này còn đi ngược lại quyết định 198 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình an toàn truyền máu, mà mục tiêu cụ thể phải phấn đấu là: “Thay đổi cơ bản cơ cấu nguồn người cho máu. Phấn đấu người cho máu tình nguyện không lấy tiền đạt 50% vào năm 2005 và trên 70% vào năm 2010...”.

* Vì sao phải thay đổi cơ cấu nguồn người cho máu, thưa bác sĩ?

- Điểm khác nhau giữa người HMNĐ và người BMCN là người HMNĐ hoàn toàn không che giấu bệnh tật khi tham gia HMNĐ. Họ sẵn sàng trả lời mọi câu hỏi của bác sĩ. Còn người BMCN đa số là những người nghèo khổ, không nghề nghiệp, đi bán máu thường xuyên, họ luôn che giấu những tiền sử bệnh để bán được máu. Trên thực tế, máu của đối tượng BMCN bị loại bỏ nhiều, có nguy cơ lây nhiễm cao và chất lượng truyền máu không cao vì trong sàng lọc máu đôi khi không thể xác định được bệnh. Cụ thể người nhiễm virus HIV trong giai đoạn thời kỳ cửa sổ thì xét nghiệm máu không sàng lọc được.

* Vậy hiện nay Trung tâm Hiến máu nhân đạo TP.HCM có thực hiện TT01?

- Chúng tôi đang thực hiện theo chỉ đạo của UBND TP.HCM, và UBND TP cũng chưa ra quyết định mới về chi phí HMNĐ, vẫn áp dụng theo qui định cũ. Cụ thể, mỗi người tham gia HMNĐ, ngoài bữa ăn sau khi hiến máu, tiền xe - nếu lên hiến máu tại trung tâm, họ sẽ được nhận một phần quà bồi dưỡng gồm hai hộp sữa, một vỉ thuốc bổ máu, tổng cộng 33.000đ. Thế nhưng tám năm qua phong trào HMNĐ của TP.HCM vẫn phát triển mạnh, số lượng người tham gia HMNĐ vẫn tiếp tục tăng. Đến nay kế hoạch HMNĐ năm 2003 đã đạt được hơn 87% (48.000/55.000 đơn vị máu hiến).

* Nếu vẫn phải thực hiện TT01 thì sao, thưa bác sĩ ?

- Tôi cho rằng người tham gia HMNĐ đã hiến máu với tất cả tấm lòng. Việc trả tiền như người BMCN là xúc phạm đến tình cảm người HMNĐ. Đặc biệt, TP.HCM đã có tám năm thực hiện HMNĐ không trả tiền. Chúng ta đã đi được một bước đường dài tám năm HMNĐ, đang tiến dần đến mục tiêu của Chương trình an toàn truyền máu: đạt 50% người tình nguyện hiến máu không lấy tiền vào năm 2005. Vậy vì sao bây giờ lại phải đi ngược lại? Điều đáng nói là người nòng cốt (hiến máu hai lần trở lên) trong HMNĐ rất quan trọng. Đây là nguồn máu quí cho chất lượng tốt. Nếu áp dụng TT01 thì chúng tôi sẽ mất đi trên 50.000 người HMNĐ nòng cốt do họ không đồng tình với việc bồi dưỡng tiền.

LÊ THANH HÀ