Người dân nhiều tỉnh phía Bắc dùng ba đậu để trừ sâu và thuốc cá. Việc ăn nhầm loại cây độc này có thể gây tử vong; nhưng nếu biết sử dụng thì nó lại là một vị thuốc tốt.

Cây ba đậu còn có tên là bã đậu, mãnh tử nhân, tên khoa học Croton tiglium L., họ Thầu dầu. Cây được đồng bào dân tộc trồng làm hàng rào và làm thuốc.

Các thành phần từ cây ba đậu có thể dùng làm thuốc và gây độc là hạt phơi khô, dầu ba đậu và ba đậu sương (hạt đã ép lấy hết dầu), rễ và lá (ít dùng hơn). Hạt ba đậu chứa 30-50% chất dầu có mùi khó chịu, chứa Crotin là chất rất độc, có tác dụng gây tẩy mạnh, làm đông máu. Tác dụng này rất nhanh (chỉ cần 0,5-2 giọt dầu đã có tác dụng sau 0,5-1 giờ).

Theo tài liệu cổ, ba đậu có vị cay, tính nóng, rất độc, vào 2 kinh đại tràng và vị. Rễ cây điều trị đau khớp do phong thấp, chấn thương, rắn độc cắn, đau dạ dày. Lá trị sốt rét, dùng ngoài chữa ghẻ lở, đòn ngã tổn thương. Dân gian dùng ba đậu sương sao vàng để làm thuốc điều trị ngực bụng trướng đau, táo bón, tắc nghẽn ruột, ho nhiều đờm loãng, sốt rét, tả lỵ. Dùng ngoài điều trị ghẻ lở, mụn nhọt.

Đơn thuốc cổ trị đau dạ dày, đau bụng cấp có ba đậu:

- Ba đậu sương 1 g, cát cánh 3 g, bối mẫu 3 g. Tất cả tán bột trộn đều. Mỗi lần uống 0,2 g với nước ấm.

- Ba đậu sương 0,5 g, nhục quế 3 g, trầm hương 2 g, đinh hương 3 g. Tất cả tán nhỏ trộn đều. Mỗi lần dùng 0,5 g với nước ấm.

Trước đây, Tây y từng dùng dầu ba đậu làm thuốc trong những trường hợp viêm phổi, viêm phế quản, tê thấp, đau dạ dày, ruột, thuốc tẩy xổ… Nó được xếp vào bảng độc A (rất độc) và ngày nay hầu như không còn dùng nữa.

Dầu ba đậu gây bỏng rất nặng nếu dính lên da, biểu hiện là rát bỏng da, sau đó viêm đỏ, phồng lên rồi trở thành mụn nước hoặc bóng nước.

Tại nhiều tỉnh phía Bắc nước ta, người ta dùng ba đậu để làm thuốc trừ sâu và để thuốc cá. Họ còn dùng dầu ép từ hạt ba đậu làm thuốc tẩm tên độc thay thế ô đầu. Nếu ăn nhầm hạt ba đậu hoặc uống nhầm dầu ba đậu với liều nhỏ sẽ bị đau bụng, đi ngoài nhiều lần. Với liều cao, nó sẽ gây nôn mửa, tiêu chảy, nặng hơn có thể tiêu ra máu, toát mồ hôi, mạch nhanh yếu, huyết áp hạ, có thể tử vong.

Dân gian có kinh nghiệm chữa ngộ độc ba đậu là uống nước hoàng liên, nước đậu đũa hoặc thật nhiều nước lạnh.

(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)