Có thể nói trên 90% phụ nữ trong lứa tuổi khoảng 40 bị nám ở nhiều mức độ khác nhau. Tuy nhiên, gần đây có những bạn trẻ hơn, khoảng 30 tuổi cũng bị nám mặt.

Nám mặt tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu của nhiều phụ nữ, nhiều người lo âu mất ngủ làm cho mức độ nám mặt thêm trầm trọng.

Mầu đen của da được quyết định bởi một chất hắc tố gọi là Melanin. Hắc tố này được tạo ra từ tế bào hắc tố gọi là Melanocyte, tế bào phân bố rải rác ở lớp đáy của thượng bì ở da. Ở người có làn da mặt bị nám thì chất Melanin bị tích tụ nhiều và có kích thước lớn. Trái lại, ở người có làn da trắng, không bị nám thì chất Melanin ít hơn. Đối với người bị bạch biến thì chất này bị mất hoàn toàn.

Về mặt hóa học, Melanin được tổng hợp từ chất Tyrosine. Sự hình thành Melanin cần có sự tác động của men Tyrosinase và về lâu dài là có sự tham gia của tia tử ngoại có trong ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, sự tạo Melanin còn chịu ảnh hưởng của yếu tố nội tiết và thần kinh.

- Do yếu tố nội tiết: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất ở phụ nữ, khi có thai, trong những tháng đầu, hầu hết các bà đều bị nám ít nhiều cho đến sau khi sinh vài tháng thì nám mặt thường giảm hoặc biến mất. Khi có kinh nguyệt, vùng da mặt bị nám thường sậm hơn. Sử dụng một số thuốc ngừa thai kéo dài nhiều năm liên tục cũng dễ bị nám.

- Do ánh nắng: Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới thường xuyên có nắng nên da mặt rất dễ bị nám.

- Do mỹ phẩm: Một số mỹ phẩm như kem dưỡng da, kem trang điểm, dầu thơm,v.v. có thể gây nám vì các mỹ phẩm có chất dễ làm da "bắt nắng" một số mỹ phẩm lột da cũng làm cho da bị mỏng đi, dễ nhạy cảm và mau sậm hơn.

- Do thường xuyên chịu ảnh hưởng của môi trường như bụi khói, dầu mỡ, hắc ín, than đá,v.v.

- Do dược phẩm: Một số thuốc khi sử dụng có thể gây cảm ứng với ánh nắng như thuốc Tetracylin, Sunlfamid, thuốc lợi tiểu nhóm Thiazid, chống dị ứng Phenergan, thuốc an thần Chlopromazin.

- Do bị bệnh ngoài da ở vùng mặt như bị bệnh Eczema, bệnh viêm da tiếp xúc, bệnh Zona, bệnh Luput đỏ,v.v. sau khi điều trị khỏi thường để lại vết thâm kéo dài.

- Do yếu tố tâm lý: lo âu, buồn rầu, mất ngủ, stress.

- Hạn chế hoặc tránh tiếp xúc với ánh nắng càng nhiều càng tốt. Khi phải tiếp xúc với nắng cần đội mũ rộng vành, đeo khẩu trang dày, bôi kem chống nắng có chỉ số chống nắng SPF từ 15 trở lên.

- Cần hạn chế việc sử dụng mỹ phẩm nhất là mỹ phẩm có nhiều hóa chất, nhiều chất thơm, chất lột da, chất tẩy da. Không dược tìm mọi cách để bôi chất lột da mạnh, càng lột da mạnh thì sau này mức độ nám sẽ phát triển nhanh hơn, mạnh hơn.

- Dùng dược phẩm cần thận trọng và nên theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu đang dùng thuốc ngừa thai mà thấy da mặt bị sạm thì nên đối loại thuốc ngừa thai khác hoặc dùng phương pháp ngừa thai khác.

- Không lo lắng, suy nghĩ nhiều, tránh stress, ngủ đầy đủ 7-8 giờ/ngày.

- Tuyệt đối không dùng "kem trộn" có chất Corticoid bán ngoài chợ hoặc một số nơi gọi là "thẩm mỹ viện". Bôi kem hoặc thuốc có chất Corticoid có thể giúp vết nám mờ nhanh nhưng sau đó nám sẽ nhanh chóng xuất hiện trở lại nhiều hơn và dễ gây tác dụng phụ như nối mụn nhiều, da bị nhờn, bị đỏ, ngứa ngáy rất khó chịu,v.v.

- Sử dụng thuốc trị nám.

- Sử dụng Vitamin C liều cao từ 1 gam mỗi ngày dưới dạng chích, uống giúp giảm quá trình tạo ra nám.

- Sử dụng chất L.Cysteine có gốc SH có thể giúp ích trong việc giảm nám.

- Bôi thuốc hoặc mỹ phẩm trị nám chứa chất Vitamin C, Apbutin, Acid Kojic, Acid Azelaic, Licorice, Chamomile, Tretinoin, Hydro Quinone. Các loại thuốc hoặc mỹ phẩm này nên bôi vào ban đêm.

Áp dụng kỹ thuật mới trong chữa trị nám như: Laser, I.P.L (Intense Pulsed Light) đốt vài lần thì có hiệu quả nhưng cũng không có hiệu quả ngăn chặn tái phát sau khi ngưng chứa trị.

Nói chung, việc chữa trị nám không dễ dàng, nhất là đối với người lớn tuổi hoặc người bị nám lâu hoặc thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng. Cần có sự kiên nhẫn và nên hợp tác với bác sĩ chuyên khoa Da liễu trước khi lựa chọn và áp dụng phương pháp chữa trị.

Theo BS HUỲNH HUY HOÀNG
(Bệnh viện Da liễu TP Hồ Chí Minh)
Sài Gòn giải phóng