Trong Đông y, thực bổ (dùng đồ ăn) và dược bổ (dùng thuốc) tuy đều là phương thức bồi bổ cơ thể nhưng mục đích không hoàn toàn giống nhau. Dược bổ lấy trị bệnh là chủ, bổ dưỡng là phụ; còn thực bổ lấy bổ dưỡng là chủ, trị bệnh là phụ.

Phương tiện của dược bổ là thuốc, bởi vậy, phải nhận rõ sự khác biệt giữa hư, thực, hàn nhiệt và âm, dương, khí, huyết của từng cá thể; trên cơ sở đó lựa chọn các vị thuốc, bài thuốc phù hợp. Đông y gọi đó là phép biện chứng luận trị. Nếu không chú ý biện chứng chính xác thì chẳng những hiệu quả bồi bổ không đạt mà còn có thể gây ra tai biến.

Thực bổ cũng cần biện chứng luận trị, nhưng phương tiện chính là thực phẩm chúng ta thường ăn, hầu như không độc, không làm thương tổn các tạng phủ, dễ được người dùng chấp nhận. Các thầy thuốc thời xưa thường nói: “Dược phẩm thường dùng để chữa bệnh, thực phẩm thường dùng để bồi bổ”. Danh y đời Đường (Trung Quốc) Tôn Tư Mạo đã viết: “Người thầy thuốc phải hiểu được nguyên nhân gây bệnh, biết được chỗ bị bệnh rồi dùng ăn uống mà chữa, nếu ẩm thực trị liệu không có hiệu quả thì mới dùng đến thuốc”. Điều này chỉ rõ vai trò quan trọng của liệu pháp chữa bệnh và bồi bổ bằng ăn uống. Cũng vì thế mà xưa nay người ta thường nói: “Dược bổ không bằng thực bổ”.

Thực bổ có vai trò rất quan trọng nhưng không thể thay thế hoàn toàn dược bổ. Trong nhiều trường hợp, phải dùng dược phẩm bồi bổ mới đạt được hiệu quả như mong muốn. Vậy những người nào cần phải dùng thuốc bổ?

Theo quan điểm của y học cổ truyền, xét về mặt tuổi tác, nhìn chung những người trẻ tuổi không cần dùng thuốc bổ. Tục ngữ có câu: “Đồng bất phục nhung, thiếu bất dụng sâm” (con trẻ không nên dùng nhung, tuổi trẻ không nên dùng sâm). Các loại thuốc có công dụng bồi bổ như nhung hươu, nhân sâm... chỉ thích hợp với lứa tuổi trung, lão niên. Các dược phẩm này, theo y học cổ truyền, thường có tác dụng bổ hư tráng dương. Theo y học hiện đại, chúng thường có công dụng làm hưng phấn các trung khu thần kinh, cải thiện công năng miễn dịch, thúc đẩy quá trình tạo huyết và chức năng tiêu hóa, nâng cao năng lực phòng chống bệnh tật và làm chậm quá trình lão hóa.

Khi sử dụng các vị thuốc, bài thuốc có công dụng bồi bổ, cổ nhân cho rằng nhất thiết phải biện chứng thi trị. Những người có tuổi thường suy nhược khí huyết, sức đề kháng tật bệnh suy giảm, âm dương dễ rối loạn nên rất cần bồi bổ. Nếu cơ thể suy nhược do bệnh tật gây nên thì phải trị bệnh trước rồi mới bồi bổ hoặc tiến hành đồng thời 2 bước này. Những người có tuổi nếu kiểm tra sức khỏe không phát hiện các biến đổi bệnh lý thực thể nhưng toàn thân mệt mỏi, tinh thần suy nhược, ăn kém, mất ngủ, hay quên... thì cũng cần bồi bổ.

(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)