Thông tin Uỷ ban châu Âu (EC) không công nhận 8 công ty trong danh sách điều tra vụ kiện bán phá giá da giày hoạt động theo cơ chế nền kinh tế thị trường khiến doanh nghiệp lao đao. Trước tình hình này, Bộ Thương mại VN đang soạn thảo công hàm đề nghị EC xem xét vụ kiện một cách công bằng hơn.

Theo luật sư Lê Công Định, đại diện văn phòng luật YKVN tại TP HCM, nhận định này của EC chưa khách quan. So với Mỹ, luật châu Âu xét theo hoạt động của từng doanh nghiệp riêng lẻ. Có nghĩa, cùng hoạt động trong một nền kinh tế phi thị trường của VN nhưng từng đơn vị sẽ được hưởng quy chế riêng. Ông Định cho rằng, trong số 8 doanh nghiệp có một số công ty vốn đầu tư nước ngoài, trên thực tế đã hoạt động theo cơ chế nền kinh tế thị trường. EC vẫn có thể xem xét để công nhận họ đã hoạt động theo chuẩn mực trên.

EC cho rằng 8 doanh nghiệp sản xuất da giày VN không hoạt động theo cơ chế của nền kinh tế thị trường. Ảnh: T. V

Trao đổi với VnExpress, Tham tán Thương mại châu Âu (EU) Phái đoàn Ủy ban châu Âu tại VN Felipe Palacios Sureda cho rằng, 8 doanh nghiệp VN đã không chứng minh được mình đáp ứng đầy đủ cả 5 tiêu chí hoạt động theo nền kinh tế thị trường. Theo ông Felipe, EC đưa ra kết luận này đều dựa trên số liệu từ chính các doanh nghiệp VN cung cấp. Do vậy, nếu bây giờ các cơ quan chức năng của VN có cung cấp thêm thông tin mới thì cũng không thể thay đổi được gì. Tuy nhiên ở từng giai đoạn điều tra tất cả các bên liên quan đều có quyền đưa ra bình luận hay cung cấp thêm những thông tin. Nếu có thể cung cấp thông tin đầy đủ và tin tưởng rằng nó có thể thay đổi được tình hình thì VN vẫn nên tiếp tục cung cấp.

Bộ Thương mại cho biết, 80% các doanh nghiệp xuất khẩu giày của VN là gia công cho nước ngoài chứ không phải sản xuất, xuất khẩu trực tiếp sang EU. Các đơn vị này không tham gia vào công đoạn chủ yếu trong quá trình sản xuất cũng như quyết định giá thành sản phẩm nên không thể coi là nguyên nhân và là yếu tố căn bản tạo ra việc bán phá giá. Điều này cho thấy, da giày VN không thể gây thiệt hại cho ngành sản xuất giày da của các doanh nghiệp ở EU.

Ông Felipe cho hay, EC cũng đã xem xét lập luận này của phía VN. Tuy nhiên, VN vẫn nên đưa ra những lập luận rõ ràng hơn nữa. "Chừng nào chúng tôi kết luận da giày VN có bán phá giá và việc này gây nguy hiểm cho ngành sản xuất trong nước của EU, gây thiệt hại đến lợi ích của cộng đồng xét trên bình diện chung của EU thì lúc ấy mới đưa ra quyết định mức thuế là bao nhiêu", ông nói. Vì thế, không chỉ những bình luận của phía VN được xem xét mà tất cả những bình luận, ý kiến của những người nhập khẩu, bán buôn, bán lẻ của EU cũng phải được tính toán tới. Họ là người thuộc các nhóm lợi ích khác nhau, thậm chí là xung đột.

Ngành giày VN đang gặp phải nhiều khó khăn sau khi EC tuyên bố không công nhận 8 doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chí của nền kinh tế thị trường. Giám đốc Công ty TNHH sản xuất giày Liên Anh - Trương Thị Thúy Liên cho biết, hiện tất cả các đơn hàng thuộc chủng loại da đã bị đối tác từ chối. Thậm chí, một số hợp đồng đã ký trước đó cũng bị hủy. Duy chỉ còn lại các đơn hàng nguyên liệu mũ, song cũng chiếm một phần rất nhỏ so với mọi năm. "Nhiều khách hàng cho biết, vẫn chờ đến tháng 3 năm 2006, khi có kết luận cuối cùng về vụ kiện mới quay lại đặt hàng. Trong khi, doanh nghiệp phải duy trì lao động", bà Liên buồn bã nói.

Theo ông Diệp Thành Kiệt, Giám đốc Công ty dệt may da giày xuất khẩu Sài Gòn (Wec Saigon), tình hình ký tiếp đơn hàng giữa doanh nghiệp và đối tác đang căng thẳng. Các đơn hàng giày thể thao vẫn có nhưng riêng mặt hàng da thì rất khan hiếm. Từ đó, dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp trong việc thu hút đơn hàng khiến giá thành bị hạ thấp. Mặt khác, so với doanh nghiệp nước ngoài, nhà sản xuất VN vẫn còn thụ động về khâu tìm kiếm thị trường và chia nhỏ thị phần để tránh rủi ro khi vụ kiện xảy ra. Đơn cử như Nike, sau khi nhận thấy vụ kiện sẽ ảnh hưởng ngành giày VN đã chuyển hướng xuất sang thị trường Mỹ và một số thị trường khác.

Ông Felipe thừa nhận, tất cả các trường hợp điều tra bán phá giá đều gây ra một mức độ ảnh hưởng khá tiêu cực nhất định tới thị trường. Đây chính là lý do vì sao trong tất cả các cuộc điều tra bán phá giá luôn có những quy định chặt chẽ về việc lúc nào phải làm gì và phải làm như thế nào. Ông Felipe lấy ví dụ, trong trường hợp của EU hiện giờ, họ cũng cố gắng thông báo cho các bên liên quan biết về những tiến triển của vụ kiện, đặc biệt là việc có thể loại bỏ giày Staf ra khỏi vụ kiện để doanh nghiệp có thể yên tâm ký hợp đồng cho năm sau. "Ngày 29/11 vừa qua, EC đã có một cuộc tham vấn với tất cả các bên liên quan để loại trừ mặt hàng giày Staf ra khỏi cuộc điều tra này", ông Felipe cho biết thêm.

Nguyễn Thùy - Hà Vy