Cần trường tư thục
TS Nguyễn Đức Mậu

Dư luận đang bàn luận về vấn đề chuyển đổi hệ thống trường dân lập thành trường tư thục. Có thể nói, đến bây giờ vấn đề này mới thu hút sự quan tâm của dư luận, mặc dù xã hội hoá giáo dục đã thành chủ trương từ lâu, đã thành quyết tâm từ rất sớm, nếu tính từ ngày đất nước đổi mới. Nếu đối với vấn đề không phức tạp như vậy mà cần một quá trình để nhận thức quá dài thì cũng cần phải xem lại khả năng của tư duy, nếu vì lý do nào đó thì cần xem lại về mặt xã hội và các mặt khác đã tác động đến nó.

Ngành giáo dục vừa trì trệ, tụt hậu, vừa tiêu tốn vô bổ lại bị búa rìu dư luận xã hội rất nặng nề như nhiều người đã biết. Nhưng tại sao tiến trình xã hội hoá rất chậm, nếu không muốn nói đã bị cản trở? Xã hội hoá giáo dục vừa tạo ra sự năng động, lại vừa giảm bớt gánh nặng cho ngân sách quốc gia. Đằng sau hiện tượng trì trệ đó là gì? Lý do tư duy hay lý do sợ quyền lợi của số ít bị san sẻ, hay bởi một lý do nào khác.

Ai cũng biết rằng, mọi công dân đều có quyền được học hành, nhưng đều bị khống chế bởi sự quy định số lượng học sinh vào đại học. Cái điều được đưa ra biện hộ khá đơn giản là điểm thi quá thấp.

Nhưng cách thi và cách chấm điểm bấy lâu nay đã phải là cách làm tối ưu trong lựa chọn học sinh đại học chưa? Còn đề thi có phù hợp với các khả năng tư duy khác nhau không? Hệ thống đề thi, cách thi tuyển hằng năm tác động khá lớn vào cách học và mục đích học của học sinh và vì vậy tác động không nhỏ vào việc thu nhận kiến thức và cách nhận thức của học sinh, xét cả mặt tiêu cực lẫn tích cực của nó.

Đáng tiếc, xã hội và ngành giáo dục nghiêng sự quan tâm vào mỗi một mặt là sách giáo khoa. Không ít học sinh khá, giỏi bị lâm vào hoàn cảnh "học tài thi phận" và cũng không ít người phải thi nhiều lần mới đỗ, nhưng khi đỗ và ra làm việc lại tốt hơn nhiều người thi đỗ đại học dễ dàng. Điều đó mặc dù không mang tính phổ biến, nhưng nó cũng biểu hiện chuyện thi cử là có vấn đề. Và nữa, cái cách đánh giá trong quá trình học tập của ta bấy lâu nay vẫn chưa bảo đảm rằng phản ánh đúng khả năng và cách học để phát hiện đúng năng lực của học sinh.

Nếu nhìn nhận nhà trường chỉ là nơi giúp học sinh học hoặc các công dân học để có nhận thức và tư duy để làm việc, để có kiến thức chuyên ngành và văn hoá cao thì quyền được học hành lại càng phải được đáp ứng và không được hạn chế. Bởi vậy, hệ thống trường tư thục ra đời, trong quá trình đào tạo sẽ phân loại các thương hiệu của nó và vừa đáp ứng nhu cầu học cho các công dân, vừa tạo sự năng động về giáo dục.

Hệ thống trường tư thục cũng góp phần chống độc quyền về giáo dục - một nguyên nhân của sự trì trệ. Và cũng cần biết rằng, rất nhiều danh nhân trong lịch sử đều xuất thân từ "trường tư thục". Vậy nên, mở cửa cho các trường tư thục bên cạnh hệ thống trường công lập là tất yếu của xã hội phát triển hoặc xã hội muốn phát triển.