Ảnh minh họa.

Thay vì đọc một bài giảng, cắt nghĩa một bài học, để trẻ nhỏ nghe và tiếp thu một cách thụ động, cha mẹ hoặc người dạy chuẩn bị và tổ chức bài học một cách linh động hơn, như vậy, sẽ khiến người học tham gia tích cực hơn.

Đối thoại là phương pháp sử dụng nói chuyện, phỏng vấn như là phương tiện để đo lường những hiểu biết đã thâu nhận và khám phá, khám phá, sáng tạo ra những hiểu biết mới.

Khởi đầu, một trong những lý do khiến các nhà sư phạm dùng phương pháp đối thoại là để tránh sự tẻ nhạt và buồn chán mà các phương pháp khác có thể gây ra, đặc biệt cho những môn học quá trừu tượng mà các học trò không có cùng một trình độ hoặc không có cùng một thích thú.

Phương pháp đối thoại tìm kiếm cái thích thú sâu xa của học trò, đáp ứng và thoả mãn những thích thú ấy bằng cách gởi đến và gợi ra những đề tài, những vấn nạn mà học trò lưu tâm, và như vậy người dậy khơi động được tư tưởng, tâm tư sống động của học trò. Nhờ đó, học trò không còn thụ động lặp lại bài học, không còn bị gò bó trả bài, mà sẵn sàng vận động trí thông minh để tìm hiểu chín chắn câu hỏi, hầu tìm kiếm một câu trả lời tích cực.

Mục đích đối thoại là đo lường những hiểu biết đã thâu nhận. Phương pháp đối thoại cũng sử dụng trí nhớ, nhưng đi xa hơn, vận dụng nhiều đến trí hiểu, trí thông minh.

Đối thoại có thể đề cập đến những điều đã đề cập trước, nhưng không phải để kiểm tra xem trẻ có thuộc bài không, mà là để kiểm tra xem trẻ có hiểu không. Đối thoại về cùng một đề tài, nhưng đặt ra những câu hỏi khác đi, chưa được đặt ra, nhưng câu trả lời vẫn sẽ dễ dàng, nếu đã hiểu.

Tóm lại, dẫu có mục tiêu kiểm tra, đối thoại được dùng như là một dụng cụ của trí hiểu, của trí thông minh, để trẻ nhỏ luôn gắng tìm ra cách hiểu của mình, cách diễn tả của mình mà sống một cách thông minh.

Ngoài ra, mục đích của đối thoại còn là khám phá những hiểu biết mới, những ngôn từ mới, những tác phong mới hoặc những hành động mới, sự đối thoại có tầm vóc khai phá, khai phóng và sáng tạo. Đây mới đích thực là đối thoại.

Sự đối thoại này không chỉ có tính cách phỏng vấn, điều tra, mà còn có đặc điểm gợi ý, hướng dẫn. Về cơ bản, dạy con qua phương pháp đối thoại dựa trên những nguyên tắc cơ bản sau:

1. Thay vì đọc một bài giảng, cắt nghĩa một bài học, để trẻ nhỏ nghe và tiếp thu một cách thụ động, cha mẹ hoặc người dạy chuẩn bị và tổ chức bài học một cách linh động hơn, khiến người học tham gia tích cực hơn.

2. Liên tục người dạy đặt người học trước những vấn đề, trước những hoàn cảnh, rồi hướng dẫn, chỉ bảo và soi sáng tiệm tiến những khía cạnh khác nhau của đề tài. Dĩ nhiên, cha mẹ không thể đòi hỏi con cái tìm ngay ra được những kiến thức chính xác mà chúng chưa hề được biết. Mục tiêu là đặt vấn đề chứ không phải là đặt câu đố.

3. Dùng những câu hỏi đáp ứng thích thú tìm tòi để con cái tự mình tìm ra những kiến thức, những dữ kiện, cha mẹ có thề giúp con tìm ra câu trả bằng cách trực tiếp và đúng lúc, hoặc chỉ cho con cách tìm ra câu trả lời, hoặc qua sách vở, hoặc qua quan sát, suy lý…

4. Điều quan trọng là cha mẹ phải giúp con vận động tất cả những hiểu biết, những nguyên tắc, những điều luật mà nó đã biết để suy đoán ra, diễn dịch ra, khám phá ra những kết luận tổng quát mới, những hiểu biết tổng hợp mới.

5. Điều quan trọng là giúp con suy nghĩ và suy nghĩ đúng, rồi từ đó giúp con diễn tả chính xác. Do đó, cha mẹ phải biết đặt ra nhiều câu hỏi, loại bỏ những câu trả lời sai lệch, cải tiến và hoàn thiện những câu trả lời phiến diện hoặc khiếm khuyết.

Có trường hợp đứa trẻ tự mình đặt ra câu hỏi cho cha mẹ. Đây là đối thoại rất tích cực và năng động. Trường hợp này khó khăn lớn nhất là phải hiểu đúng ý mà đứa trẻ thắc mắc.

Năm giai đoạn có thể áp dụng ở đây là: Thứ nhất lắng nghe câu hỏi con đặt ra. Thứ hai, lặp lại với con câu hỏi mà mình đã nghe, để kiểm tra xem mình có hiểu đúng ý của con không. Thứ ba là trả lời mà gắng hết sức dùng ngôn ngữ của trẻ. Thứ tư là kiểm xem trẻ có hiểu đúng câu trả lời của mình không. Và thứ năm, nếu câu trả lời của con đúng, thì nên xác định với trẻ là trẻ đã hiểu đúng.

Dĩ nhiên phương pháp đối thoại có những giới hạn của nó. Giới hạn thứ nhất là có những đối tượng không thể suy luận ra được, như những dữ kiện lịch sử và địa lý, những tên gọi của các loài thực vật, địa danh, những thông tư, luật lệ (điều này phải nhớ và thuộc)…

Giới hạn thứ hai là khả năng còn rất giới hạn của trẻ nhỏ về suy lý, phân tích và tổng hợp. Điều quan trọng là cha mẹ phải biết áp dụng đối thoại một cách thông minh, tùy hoàn cảnh, tùy đứa trẻ, tùy vấn đề. Không dưng mà phương pháp đối thoại đã được các bậc thầy về sư phạm ở cả Á, Âu áp dụng.

Theo Đỗ Ngọc Oanh

Phụ nữ Việt Nam