5 năm thực hiện thí điểm mô hình công ty mẹ - công ty con:
"Mẹ - con": Phải thực sự cần nhau
Đình Chúc

Xuất khẩu than ở nhà sàng than Cửa Ông (Quảng Ninh).

Cty xây lắp điện 3, sau khi chuyển sang mô hình Cty me - con, lợi nhuận tăng 83%, thu nhập tăng 108%; Cty Constrexim lợi nhuận tăng 143%, nộp ngân sách tăng 135%; TCty Đường sông Miền Nam lợi nhuận tăng 65%, thu nhập bình quân người lao động tăng 53%...

Đó là những minh chứng sống về hiệu quả chuyển đổi sang mô hình Cty mẹ - con được đưa ra tại Hội nghị sơ kết thí điểm áp dụng mô hình nói trên, do Chính phủ tổ chức ngày 22.9 tại Hà Nội. Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chủ trì hội nghị.

"Mẹ" phải ra mẹ!
TGĐ Cty Constrexim Nguyễn Quốc Hiệp - một trong những đơn vị được Chính phủ chọn làm thí điểm theo mô hình công ty mẹ - con đã làm hội nghị phải chú ý, khi ông cho rằng: Đã gọi là "công ty mẹ" thì phải ra mẹ, không chỉ mạnh về vốn liếng mà phải mạnh cả về thương hiệu, uy tín, có năng lực về công nghệ, đầu tư, thị trường... Còn nếu chỉ lắp ghép cơ học theo kiểu lấy văn phòng TCty hoặc chọn một công ty con khá mạnh làm "mẹ" thì các "con" không tâm phục khẩu phục.

Mặc dù không nằm trong danh sách làm thí điểm của Chính phủ, nhưng gần 10 năm qua, TCty Than VN đã thực sự áp dụng theo mô hình Cty mẹ - con và đã thực sự "lột xác" nhờ những quyết sách táo bạo.

TGĐ Đoàn Văn Kiển cũng cùng quan điểm với ông Hiệp, khi ông chứng minh "mẹ" đúng là "mẹ": Đến nay, toàn bộ than bán ra đã do TCty và các công ty thương mại ký hợp đồng tiêu thụ, các công ty con chỉ còn lo sản xuất than, không còn phải lo bán hàng như trước. Với vai trò làm "mẹ", TCty Than VN đã đảm nhận việc khó nhất để các "con" yên tâm làm ăn.

Mẹ - con: Không phải "các củ khoai trong một bị"
Cái "được" lớn nhất của mô hình Cty mẹ - Cty con là đã tạo ra một loại hình tổ chức quản lý DN mới, phù hợp với cơ chế thị trường và xu hướng phát triển của các DN VN, trong đó đặc biệt là đã phá bỏ tư duy quản lý bằng mệnh lệnh hành chính sang quản lý bằng mệnh lệnh kinh tế... Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Tấn Dũng đã ghi nhận như vậy.

TGĐ Nguyễn Quốc Hiệp thì nói một cách hình ảnh: Quan hệ "mẹ - con" là thứ ràng buộc "cần phải có nhau" chứ không phải là thứ quan hệ kiểu "các củ khoai trong một bị khoai". Nhờ thấu suốt quan điểm này mà ở Constrexim, dù Cty mẹ không có vốn chi phối nhưng vẫn chỉ đạo được các Cty con tuân thủ chiến lược phát triển của mình. Thậm chí sắp tới - theo ông Hiệp - Cty mẹ sẽ cổ phần hoá, đưa cổ phiếu lên sàn giao dịch chứng khoán để huy động thêm vốn cho "các con".

Chủ tịch HĐQT TCty Khánh Việt - Nguyễn Xuân Hoàng cũng cho rằng: Tập hợp dưới thương hiệu "Khatoco", các Cty con sẽ được hưởng lợi thế ngay trong thời gian đầu bước vào thương trường. Tuy vậy, quan hệ mẹ - con chủ yếu thông qua mối quan hệ về vốn, lợi ích kinh tế, chiến lược kinh doanh, thị trường và công nghệ.

Nhìn nhận thấu đáo hơn, TGĐ TCty Bến Thành - Trần Hồng Tâm cho rằng: Không nên quan niệm khi sang mô hình mẹ - con thì trách nhiệm của "mẹ" sẽ nhẹ đi, ngược lại nó chỉ bớt đi những sự vụ, hành chính, còn trách nhiệm về chiến lược phát triển, vốn liếng, tài chính, đầu tư, con người... lại rất nặng nề.

Còn Chủ tịch HĐQT TCty Hàng không VN Nguyễn Sĩ Hưng khẳng định: Mô hình mẹ - con đã loại bỏ được sự can thiệp tác nghiệp vào sản xuất kinh doanh, loại bỏ cơ chế xin - cho.

Chưa hết khó
Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu vấn đề: Không ít DN còn lúng túng khi triển khai mô hình này, chẳng hạn như nhiều thành viên thế thì chọn ai làm "mẹ", lấy văn phòng TCty hay bắt "một ông" to nhất lên làm mẹ? Rồi làm mẹ thì vốn ở đâu...?

TGĐ Constrexim Nguyễn Quốc Hiệp băn khoăn: Do tính đa sở hữu nên mô hình có những thành viên hoạt động theo Luật DNNN, có thành viên lại theo Luật Doanh nghiệp nên nảy sinh nhiều bất cập về sử lý vốn, tài sản, quyền đầu tư, góp vốn, phân chia lợi nhuận...

Bao trùm hơn, Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp cũng đã thẳng thắn nhìn nhận: "Một số DN đã chuyển sang mô hình Cty mẹ - con, nhưng vẫn giữ thói quen điều hành bằng mệnh lệnh hành chính, nhiều Cty mẹ chưa xác định đầy đủ quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của mình...".