* Nội dung thống nhất quản lý nhà nước về thi hành án trong Dự thảo Bộ luật Thi hành án còn có ý kiến khác nhau về quản lý nhà nước và tổ chức thực hiện, xin ông nói rõ hơn về vấn đề này?
- Mục đích cơ bản của Dự thảo Bộ luật Thi hành án được Chính phủ trình Quốc hội xin ý kiến tại kỳ họp này là thể chế hóa một trong các nội dung quan trọng đã nhiều lần được đề cập trong các nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp là thống nhất đầu mối quản lý, tăng cường hiệu lực hiệu quả công tác thi hành án.
Thi hành án thực chất là việc thực thi quyền lực nhà nước, chủ yếu là do cơ quan nhà nước thực hiện, nhất là thi hành án phạt tù, cưỡng chế thi hành án dân sự nên nếu giao cho nhiều cơ quan khác nhau thực hiện thì sẽ dẫn đến việc chia cắt, thiếu tập trung, thống nhất trong việc quản lý, điều hành, làm hạn chế hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án nói chung, cũng như từng lĩnh vực thi hành án nói riêng. Thi hành án là hoạt động hành chính tư pháp, có tính cưỡng chế, là bước kế tiếp nhằm bảo đảm bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực thi hành có hiệu lực trên thực tế.
Về nguyên tắc, cơ quan nào quản lý công việc, thì cơ quan đó phải nắm tổ chức, bộ máy và nhân sự. Chỉ thông qua quản lý, theo dõi, kiểm tra chất lượng, hiệu quả công việc mới có thể đánh giá đúng phẩm chất, năng lực cán bộ để từ đó có quy hoạch, kế hoạch sắp xếp bộ máy, bố trí cán bộ một cách phù hợp. Thi hành án là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước, nhất là thi hành án phạt tù thì không nên tách bạch việc quản lý nhà nước với việc tổ chức thực hiện công tác thi hành án.
Việc chuyển giao công tác quản lý thi hành án hình sự cho một Bộ "dân sự" quản lý cũng phù hợp với xu hướng chung ở nhiều nước trên thế giới. Hiện nay, Bộ Tư pháp các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Pháp, Na Uy, Phần Lan, Đan Mạch, Slovakia, nhiều bang của Australia, các nước thuộc Liên Xô (cũ) như Estonia, Latvia và gần đây là Liên bang Nga, Thái-lan đều được giao quản lý công tác thi hành án phạt tù.
Ở Việt Nam, nếu thực hiện mô hình này là một bước giúp "giảm tải" cho Bộ Công an để Bộ này tập trung vào nhiệm vụ quản lý nhà nước về lĩnh vực an ninh, trật tự. Việc gắn kết công tác quản lý thi hành án dân sự và hình sự vào một đầu mối cũng sẽ là bước quan trọng để cải thiện hiệu quả công tác thi hành án dân sự vì số người phải chấp hành hình phạt tù đồng thời phải bồi thường về dân sự hoặc bị phạt tiền theo quyết định của tòa án nhưng không thi hành được hiện nay chiếm tỷ lệ không nhỏ.
Tinh thần Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, đã chỉ rõ từ nay đến năm 2010 phải "chuẩn bị các điều kiện về cán bộ, cơ sở vật chất để thực hiện việc chuyển giao tổ chức và công tác thi hành án cho Bộ Tư pháp". Đây là quan điểm của Đảng về mô hình và cơ chế thi hành án của nước ta trong thời gian tới; khẳng định Bộ Tư pháp vừa là cơ quan giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước vừa là cơ quan trực tiếp tổ chức thực hiện công tác thi hành án.
* Nghị quyết số 48/NQ-TW của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đã đề cập chủ trương xã hội hóa công tác thi hành án, vậy vấn đề này được hoàn thiện trong Dự thảo Bộ luật Thi hành án như thế nào?
- Từng bước xã hội hóa công tác thi hành án là một chủ trương được đề ra trong Nghị quyết số 48/NQ-TW ngày 24-5-2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 cũng tiếp tục khẳng định "từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà nước thực hiện một số công việc thi hành án". Vì vậy, Bộ luật Thi hành án cần phải tạo cơ sở pháp lý để triển khai chủ trương của Đảng về xã hội hoá công tác thi hành án. Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi thì hoạt động này phải hết sức thận trọng và có những bước đi thích hợp.
Thí dụ như, đối với công tác thi hành án dân sự, Dự thảo Bộ luật quy định việc định giá tài sản thi hành án được giao cho cơ quan, tổ chức chuyên môn về định giá thực hiện và người có tài sản chịu chi phí định giá mở các dịch vụ về trông giữ tài sản thi hành án (khắc phục tình trạng thiếu kho tàng hiện nay của cơ quan thi hành án); quy định bên được thi hành án có nghĩa vụ phải nộp phí thi hành án... Riêng đối với thi hành án hình sự thì công tác xã hội hoá càng đòi hỏi phải thận trọng hơn.
Dự thảo Bộ luật bước đầu chỉ đưa ra một số quy định như chuẩn bị tái hòa nhập cho phạm nhân sắp được trả tự do (Điều 185 dự thảo); về sự tham gia của gia đình, cộng đồng và xã hội vào việc giáo dục, cải tạo phạm nhân (Điều 187 dự thảo); về chế độ trao đổi thư từ và liên hệ với người thân của phạm nhân chưa thành niên (Điều 210 dự thảo); các quy định theo hướng tạo điều kiện huy động sự tham gia tích cực của gia đình, người thân của người bị kết án, của các đoàn thể xã hội và toàn thể cộng đồng xã hội vào việc giám sát, giáo dục người bị kết án, giúp họ tỉnh ngộ, nhận ra lỗi lầm, tích cực cải tạo để trở thành người có ích cho xã hội cũng như giúp họ chuẩn bị trở về tái hòa nhập cộng đồng... Trên cơ sở quy định của Bộ luật, Chính phủ sẽ cụ thể hóa và triển khai các giải pháp xã hội hóa công tác thi hành án thích hợp theo từng giai đoạn.
* Xin cảm ơn ông!
|