Tiến sĩ Michael Holick đang tiến hành thí nghiệm về ánh nắng vào ngày 4/5, tại Trung tâm y tế Boston, Mỹ.

Lâu nay người ta vẫn khuyên dùng kem chống nắng để phòng ngừa ung thư da. Song các nhà khoa học bắt đầu đặt câu hỏi cho lời khuyên này, khi mà ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy tiềm năng chữa bệnh của vitamin D tổng hợp từ tia nắng.

Vitamin D còn có biệt danh là "vitamin ánh nắng", được da tổng hợp từ tia cực tím. Vai trò của vitamin D ngày càng trở nên quan trọng trong việc phòng chống, thậm chí điều trị nhiều bệnh ung thư, kể cả ung thư da.

Các loại kem chống nắng đã ngăn cản quá trình tổng hợp vitamin D. Theo một số nhà khoa học, việc dùng kem chống nắng hay che đậy quá kỹ khi ra ngoài nắng có thể góp phần gây tử vong vì ung thư thay vì phòng ngừa căn bệnh này.

Chỉ trong 3 tháng trở lại đây đã có 4 nghiên cứu độc lập phát hiện ra ánh nắng có khả năng chống lại sự hình thành u lymphô (u ác tính ở hạch bạch huyết), ung thư tuyến tiền liệt, phổi và thậm chí cả ung thư da. Bằng chứng rõ rệt nhất là tiềm năng chữa ung thư ruột kết.

Một nghiên cứu của tiến sĩ Edward Giovannucci, giáo sư Đại học Harvard (Mỹ), cho thấy vitamin D có thể giúp phòng tránh 30 nguy cơ gây tử vong do bệnh ung thư gây nên.

Tại hội nghị mới đây của Hiệp hội nghiên cứu Ung thư Mỹ, Giovannucci phát biểu: "Tôi thách thức bất kỳ ai tìm thấy một dưỡng chất hay yếu tố nào có tác dụng chống ung thư hoàn hảo như vitamin D". Nhận định của Giovannucci ấn tượng đến mức Chủ tịch Hiệp hội Michael Thun quyết định xem xét lại chỉ dẫn chống nắng.

Vậy, phải hiểu thế nào về bản chất của "vitamin ánh nắng"?

Theo các nhà khoa học Mỹ, nếu tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng sẽ dẫn đến ung thư da, song hiếm khi gây chết người, trong khi quá ít lại có thể tồi tệ hơn.

Vấn đề có đủ vitamin D cho nhu cầu cơ thể và phòng bệnh cũng rất nan giải. Phần lớn con người không hấp thu đủ vi chất này nếu chỉ dựa vào thức ăn và sữa bổ sung hằng ngày, kể cả việc uống thêm vitamin D tổng hợp.

Vì thế, hấp thu vitamin D tự nhiên từ ánh nắng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, song việc này không có nghĩa là phải "nướng" mình trên các bãi biển. Các nhà khoa học đã đưa ra khái niệm "Mặt trời an toàn", trong đó khẳng định chỉ cần khoảng 15 phút hoặc vài giờ mỗi tuần không dùng kem chống nắng khi ra ngoài cũng có lợi cho sức khỏe.

Tuy nhiên, việc "kê đơn" ánh nắng không phải dễ dàng, nó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mùa, thời điểm trong ngày, nơi sinh sống, màu da...

Trong chế độ dinh dưỡng, vitamin D tập trung nhiều trong các loại cá dầu như cá hồi, cá ngừ... và trong sữa bổ sung. Tuy nhiên, bữa cơm hằng ngày không đủ cung cấp lượng vitamin D trong máu. Trong khi đó, việc bổ sung vitamin D hiện nay cũng chưa rõ ràng về liều lượng. Phần lớn các viên bổ sung đều ở dạng cũ (D-2), có hiệu lực thấp. Những viên đa vitamin lại chỉ chứa một lượng nhỏ D-2, và bị vitamin A lấy đi nhiều lợi ích. Kết cục là dược liệu này không đem lại lượng vitamin D mong muốn.

Giới chuyên môn cho rằng người lớn cần hấp thu 1.000 đơn vị quốc tế (IU) vitamin D mỗi ngày. Còn trong nghiên cứu của Giovannucci, khoảng 1.500 IU mới đủ phát huy khả năng phòng bệnh.

Bản chất của vitamin D vẫn còn đang nghiên cứu, song có nhiều lý do để "trân trọng" vi chất này:

- Một số nghiên cứu trên nhiều người nhận thấy, những người có lượng vitamin D trong máu cao cũng có tỷ lệ mắc ung thư thấp hơn. Các tác giả đã phân tích mẫu máu để định lượng vitamin D, và kỹ thuật này đã làm tăng tính thuyết phục của nghiên cứu.

- Nhiều nghiên cứu trong phòng thí nghiệm và động vật cho thấy vitamin D kiềm chế sự phát triển bất thường của tế bào, giúp các tế bào tự tử khi được lệnh, và hạn chế sự hình thành mạch máu nuôi khối u.

- Ung thư phổ biến ở người già hơn, và một trong những nguyên nhân gây bệnh là do khả năng tổng hợp vitamin D trên da của người già kém hơn.

- Người da đen có tỷ lệ mắc ung thư cao hơn người da trắng, do họ có nhiều sắc tố trên da, ngăn cản quá trình tổng hợp vitamin D.

- Vitamin D bị kẹt lại trong mỡ, nên những người béo phì có lượng vitamin trong máu thấp. Họ cũng có nguy cơ bị ung thư cao.

- Bệnh nhân tiểu đường cũng dễ bị ung thư, do thận của họ bị tổn thương, gặp khó khăn trong việc chuyển hóa vitamin D thành dạng chất mà cơ thể có thể sử dụng được.

- Những người ở vùng đông bắc nước Mỹ và vùng phương bắc của trái đất như Scandinavia có tỷ lệ mắc ung thư cao hơn những người nhận đủ ánh nắng mặt trời ở vùng cận xích đạo.

Trong những ngày mùa đông ngắn ngủi, tia nắng mặt trời không đủ để da tổng hợp vitamin D. Đó là lý do vì sao các chuyên gia cho rằng viên bổ sung vitamin D-3 đặc biệt hữu ích trong mùa đông, và cho người da đen.

Tuy nhiên, bổ sung quá nhiều vitamin D tổng hợp lại có thể dẫn tới sự tích luỹ canxi trong cơ thể, gây nguy hiểm. Giới hạn an toàn được khuyến cáo là dưới 2.000 IU mỗi ngày.

Tiến sĩ Michael Holick, Đại học Boston, đã xuất bản cuốn sách The UV Advantage (Lợi thế UV), trong đó thúc giục mọi người cần tiếp xúc đủ ánh nắng để tổng hợp vitamin D. Ông cũng là người góp phần khám phá nguyên lý hoạt động của vitamin D 30 năm trước.

Theo Holick, hấp thu vitamin từ ánh nắng thì không sợ quá liều, song nó có thể gây ung thư da. Tuy nhiên, căn bệnh này lại hiếm khi gây tử vong. Dạng độc nhất là melanoma (u hắc tố). Thường xuyên bị cháy nắng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, người có tóc hoe đỏ và da trắng, có thể dẫn đến melanoma. Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy việc tiếp xúc vừa phải với ánh nắng có thể gây bệnh.

Có nghiên cứu còn cho rằng vitamin D sẽ biến thành một loại vitamin khác, dạng folate. Phụ nữ có thai rất cần loại vitamin này để phòng ngừa dị tật thai nhi. Ở Mỹ, kể từ khi các nhà sản xuất thực phẩm bổ sung folate vào bột mì vào năm 1998, tỷ lệ mắc các bệnh tim, đột quỵ, huyết áp cao, ung thư ruột kết và loãng xương ở Mỹ đã giảm đáng kể.

Mỹ Linh (theo AP)