Khi vận chuyển nạn nhân chấn thương cột sống, phải dùng cáng cứng, đặt nằm ngửa và cố định chắc chắn. Nếu mang vác hoặc kéo nạn nhân, rất dễ xảy ra chuyện gãy, đứt tủy sống, khiến nạn nhân bị liệt suốt đời.

Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân cần được vận chuyển bằng cáng sau tai nạn. Nguyên tắc vận chuyển là nhẹ nhàng, tránh nhồi xốc gây tình trạng nặng thêm. Nhiều trường hợp vận chuyển không đúng cách có thể gây tử vong.

Cách nâng nạn nhân lên cáng phải thật khéo léo và đúng phương pháp:

Phương pháp làm cầu: Cần có 4 người (một trưởng nhóm phát hiệu lệnh để thống nhất động tác và 3 người nâng). Trưởng nhóm có nhiệm vụ đẩy cáng từ phía đầu nạn nhân xuống. Ba người còn lại đứng dang rộng hai chân. Số 1 ở phía đầu nạn nhân, một tay luồn dưới gáy, tay kia luồn giữa hai bả vai ngay cột sống. Số 2 đứng ngang thắt lưng, mặt đối mặt với nạn nhân, luồn hai tay dưới thắt lưng và đan chéo các ngón tay. Người số 3 đứng dưới chân nạn nhân, cùng hướng với người thứ hai; luồn một tay dưới đùi, tay còn lại luồn dưới cẳng chân nạn nhân.

Khi tất cả đã sẵn sàng, trưởng nhóm hô hiệu lệnh “lên”, cả ba vị trí cùng nâng nạn nhân lên. Trưởng nhóm từ từ đẩy cáng ngay dưới lưng nạn nhân, và hô lệnh “xuống”, mọi người cùng đặt nạn nhân nhẹ nhàng một lượt xuống cáng.

Phương pháp xúc muỗng: Áp dụng trong trường hợp chỉ tiếp xúc được với nạn nhân ở một phía (nạn nhân nằm sát bờ tường, cạnh một chướng ngại vật...). Cũng cần có 4 người: một trưởng nhóm và 3 người nâng.

Ba người nâng đứng về một phía của nạn nhân, cùng quỳ một chân (chân quỳ như nhau), đầu gối chân kia dựng đứng dạng ra sao cho hai cánh tay xòe ngửa nằm phía trong. Người số 1 ở phía đầu nạn nhân, một tay lót giữ gáy và đầu, một tay lót phần lưng. Số 2 đứng ở thắt lưng nạn nhân; một tay lót phần thắt lưng, tay kia lót phần đùi dưới mông. Số 3 đứng ở cẳng chân nạn nhân, một tay lót dưới khoeo chân, một tay lót vùng cẳng chân. Người trưởng nhóm đứng phía giữa cáng và hô khẩu lệnh. Khi đã chuẩn bị sẵn sàng, đưa nạn nhân đến cáng theo 4 bước (làm đồng loạt theo hiệu lệnh trưởng nhóm):

- Khi nghe hô “lên gối”, tất cả cùng nâng nạn nhân lên, kê khuỷu tay trên đầu gối chân dựng đứng.

- Trưởng nhóm hô “đứng dậy”, cả nhóm đồng loạt kéo tay áp nạn nhân vào ngực rồi đứng dậy một lượt. Trường hợp không cho phép đặt cáng tại chỗ, trưởng nhóm hô hiệu lệnh cho những người khiêng di chuyển tới, lui tùy theo địa hình.

- Trưởng nhóm mang cáng tới đặt trước mặt ba người, sau đó hô lệnh “xuống gối”. Tất cả vẫn ôm nạn nhân và quỳ gối xuống, mở tay ra và tỳ khuỷu tay lên đầu gối.

- Khi nghe hiệu lệnh “xuống cáng”, đồng loạt hạ nạn nhân xuống nhẹ nhàng.

Phương pháp xen kẽ: Áp dụng khi không thể luồn cáng dưới chỗ nạn nhân nằm, mà phải mang nạn nhân đến cáng. Tối thiểu phải có 5 người (một trưởng nhóm và 4 người nâng nạn nhân). Ở mỗi bên của nạn nhân cần hai người, quỳ gối như phương pháp xúc muỗng, nhưng bàn tay của hai người đối diện đưa ra xen kẽ nhau. Tất cả cùng luồn tay sâu phía dưới lưng nạn nhân. Khi đã chuẩn bị sẵn sàng, đưa nạn nhân đến cáng theo 4 bước giống như phương pháp xúc muỗng (cáng được đặt giữa hai hàng người khiêng).

BS Lê Thiện Anh Tuấn, Sức Khỏe & Đời Sống