Xưa ở Trung Quốc có ông Triệu Tri Tắc, do quá mừng sau khi đậu tiến sĩ nên sinh bệnh không ngồi dậy được. Danh sư Sào Thị đến xem mạch không nói gì, chỉ chép miệng ra về. Ông Triệu sợ quá, gọi con lại bảo: “Thầy thuốc giỏi đã không chịu chữa thì mệnh ta rất nguy”. Rồi mấy giờ sau, ông khỏi bệnh.

Y học cổ truyền phương Đông chia nguyên nhân gây bệnh làm 3 loại lớn:

Nội nhân thất tình: Do suy nghĩ, tình cảm đột ngột bị rối loạn, Tây y thường gọi là stress, kích cảm.

Ngoại nhân lục dâm: Do thời tiết, môi trường sống thay đổi bao gồm phong (gió) hàn (lạnh), thử (nắng hè), thấp (môi trường ẩm thấp), táo (khô hanh), hỏa (nóng).

Bất nội ngoại nhân: Ăn uống, nghỉ ngơi, làm việc, tai nạn, trùng thú cắn...

Tượng danh y Tuệ Tĩnh.

Trong 3 loại trên, nội thương thất tình là nguyên nhân cực kỳ quan trọng gây rối loạn chức năng tạng phủ và sinh bệnh nội khoa. Vì vậy, muốn phòng hoặc trị bệnh nội khoa có hiệu quả, trước tiên thày thuốc phải giúp người bệnh tránh những căng thẳng về tinh thần, sau đó mới nói đến các phương pháp điều trị (dùng thuốc hoặc không dùng thuốc). Về phòng bệnh, danh y Tuệ Tĩnh đã khuyên:

“Bế tinh dưỡng khí tồn thần
Thanh tâm quả dục, thủ chân luyện hình”

Nghĩa là, nếu chúng ta biết giữ tinh, khí, thần cho tốt, không phung phí hao tán, sống có đạo đức, giữ tâm hồn luôn trong sạch; thường xuyên vận động, luyện tập thân thể, giữ gìn sức khỏe... thì nhất định sẽ khó mắc bệnh và sống lâu, sống khỏe. Trong sách Nam dược thần hiệu, Tuệ Tĩnh đã kể những mẩu chuyện khá lý thú về cách trị bệnh do rối loạn tình chí:

Vì lo nghĩ sinh bệnh, lấy giận mà trị

Ngày xưa, vua nước Tề vì lo nghĩ quá mà thành bệnh, dùng mọi thứ thuốc đều không khỏi; nghe nói có thầy thuốc giỏi là Văn Chi bèn cho mời đến. Văn Chi xem bệnh rồi nói với thái tử: “Làm cho đức vua tức giận thì sẽ lành bệnh, nếu đức vua có giết tôi thì nhờ thái tử cứu cho”. Thái tử nói: “Không sao, thầy cứ trị cho”. Văn Chi vào yết kiến vua, bước đi ngạo nghễ giẫm lên long bào. Vua nổi giận sai thuộc hạ bắt Văn Chi để xử tử. Thái tử tìm cách hết mực can ngăn. Chẳng bao lâu, vua Tề khỏi bệnh.

Vì tức giận mà sinh bệnh, lấy đau thương để trị

Ngày xưa có ông Lý Khắc Dụng điều quân tấn công một thành đã 2 tuần mà không hạ được, tức giận quá mà sinh bệnh, nôn ọe hôn mê. Ông dùng nhiều thuốc hay vẫn không công hiệu thì bỗng gặp được nhà sư giỏi thuốc. Sau khi xem mạch, sư nói: “Bệnh của tướng quân vì uất giận mà ra, không có việc thương cảm thì không giải được”. Sau đó, ông liền mạo một bức thư sai người hốt hoảng đưa đến nói: “Vợ tướng quân ở nhà bị chết bất ngờ”. Ông Dụng đau thương quá ngã lăn ra, qua hôm sau là khỏi bệnh.

Vì lo lắng sinh bệnh, lấy mừng mà trị

Xưa có người vì nhỡ tay giết chết người, lo chạy hết gia tài mới khỏi tội, rồi vì quá lo lắng mà sinh bệnh điên cuồng không biết gì cả. Người nhà chạy thuốc khắp nơi, bệnh vẫn không khỏi. Một hôm, có thầy thuốc bảo: “Bệnh này vì quá lo sinh ra nên làm cho mừng là khỏi”. Người nhà lấy thiếc và đồng đúc thành bạc nén chôn dưới vũng bùn rồi đưa người bệnh đến đào. Anh ta thấy mình đào được vô số bạc nén, mừng quá hết bệnh.

Vì sợ quá mà sinh bệnh, lấy lo mà trị

Xưa có một bà ở kinh đô Thăng Long làm nghề khâu vá, thêu thùa rất khéo. Một hôm, bà khâu chiếc áo ngự cho vua gần xong thì nhỡ tay để rơi áo vào lửa cháy mất. Bà sợ quá mà sinh bệnh mất ngủ, kinh sợ không yên, đã uống nhiều thuốc mà bệnh vẫn trơ trơ không chuyển. Thày thuốc sau khi thăm khám bảo ông chồng rằng: “Bệnh này vì kinh sợ mà sinh ra, không làm cho lo nghĩ thì khó mà khỏi được”, và bày cho cách chữa mẹo. Sáng hôm sau, ông chồng sắm sửa hành lý giả cách đi sang nước ngoài mua gấm về đền cho vua. Bà vợ ở nhà cứ lo lắng không sao quên được. Nhờ vậy, từ đó bệnh ngày càng thuyên giảm rồi khỏi hẳn.

(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)