Sa sút trí tuệ (SSTT) là bệnh khá phổ biến ở người cao tuổi. Tỷ lệ bệnh ở người từ 65 tuổi trở lên là khoảng 5 đến 10%; trên 80 tuổi là 20%; từ trên 85 tuổi số người mắc bệnh có thể lên đến 47%.

Quên lành tính do tuổi là tình trạng giảm trí nhớ do tuổi cao. Đó là kết quả của tiến trình hoạt động thần kinh bị chậm lại do tuổi. Khởi đầu của quên lành tính do tuổi là tình trạng khó nhớ thông tin mới và chậm nhớ lại thông tin cũ do suy giảm khả năng tập trung và chú ý.

Nguyên nhân của SSTT thì khó phân biệt bởi vì nguyên nhân có phần mơ hồ, nhiều trường hợp chỉ được xác định sau khi mổ tử thi và làm giải phẫu bệnh. Hơn nữa SSTT cũng có thể do nhiều nguyên nhân phối hợp, chẳng hạn như bệnh nhân vừa có Alzheimer vừa có bệnh lý mạch máu não.

SSTT kiểu Alzheimer và SSTT do tai biến mạch máu não là hai nguyên nhân phổ biến nhất hiện nay. Cả 2 nguyên nhân này chiếm khoảng 90% số trường hợp SSTT. Ngoài ra các nguyên nhân khác chỉ chiếm khoảng 10%.

Bệnh nhân sẽ trải qua sự suy giảm không thay đổi được của cả chức năng và trí tuệ, kéo dài từ 2-10 năm. Cuối cùng, bệnh nhân trở thành người lệ thuộc hoàn toàn và tử vong thường do bệnh nhiễm trùng.

Biểu hiện sớm của SSTT: giảm trí nhớ gần. Bệnh nhân có thể quên câu mà mình vừa mới nói và lặp đi lặp lại câu này nhiều trong thời gian ngắn vài phút. Bệnh nhân cũng thường xuyên quên nơi để những vật dụng cá nhân. Tình trạng quên này kéo dài và đưa bệnh nhân đến hoang tưởng là bị mất trộm.

Bệnh nhân khó khăn khi tìm từ diễn đạt ý mình muốn nói hay giải thích điều gì. Họ từng phải nói vòng vo, chẳng hạn như họ không nhớ từ cà vạt đeo ở cổ, nên họ mô tả nó là một vật quấn quanh cổ áo. Ngoài ra bệnh nhân cũng có thể quên hay khó khăn trong việc sử dụng hoặc làm những công việc hằng ngày như lái xe, giữ tiền, làm việc nhà như nấu ăn. Những biểu hiện khác: thay đổi về cá tính, rối loạn cảm xúc và giảm sự phán đoán. Người nhà của bệnh nhân sẽ nói rằng người bệnh có những hành động không giống như họ đã từng làm. Những thay đổi tính khí khác như trầm cảm hay hoang tưởng cũng thường xảy ra. Trong giai đoạn sớm này hoạt động xã hội của người SSTT vẫn không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên họ thường có những thay đổi về tính khí như cáu gắt, tàn nhẫn, kích động...

Bệnh nhân SSTT tiếp tục tiến triển đến mức độ nặng hơn. Khả năng để thực hiện công việc thường ngày như tắm rửa, mặc đồ, vệ sinh cá nhân bị suy giảm, không nhớ được thông tin mới, mất định hướng về không gian và thời gian, quên vật dụng xung quanh. Người bệnh cũng có thể tăng nguy cơ té ngã hoặc những tai biến do sự nhầm lẫn và giảm sự phán đoán. Những rối loạn hành vi có từ giai đoạn sớm vẫn kéo dài đến giai đoạn trung bình và giai đoạn nặng. Hoang tưởng và ảo giác xuất hiện ở khoảng 25% bệnh nhân. Bệnh nhân cũng có những biểu hiện rối loạn hành vi và kích động cũng có thể xảy ra.

SSTT giai đoạn nặng: Bệnh nhân không thể thực hiện được những việc sinh hoạt hằng ngày như ăn uống, vệ sinh cá nhân, đi lại và bị lệ thuộc hoàn toàn vào người thân. Bệnh nhân không nhận biết được những người rất thân của mình, mất đi những khả năng vận động phản xạ khác như khả năng nuốt, điều này đặt bệnh nhân vào nguy cơ rối loạn dinh dưỡng và sặc thức ăn vào phổi gây viêm phổi hít. Nằm liệt giường bệnh nhân có thể bị loét da. Giai đoạn muộn của SSTT bệnh nhân sẽ tăng tần suất bị tai biến (như biến chứng của việc mất nước, kém dinh dưỡng, viêm phổi hít, loét da). Tuy nhiên tiến triển này có thể làm chậm lại khi có những chăm sóc điều dưỡng tích cực đầy đủ.

Bệnh nhân SSTT có thể bị tử vong do bệnh nhiễm trùng ở đường hô hấp, ở da, hay nhiễm trùng tiểu...

Khi nghi ngờ người thân có biểu hiện bệnh lý SSTT, bạn hãy đưa đến khám tại các phòng khám chuyên khoa tâm thần, thần kinh hoặc lão khoa. Hiện tại Bệnh viện Nguyễn Trãi, TP Hồ Chí Minh đã đưa vào hoạt động phòng khám SSTT với số điện thoại liên hệ 08.9094944.