“Tồi tệ nhất trong lịch sử” là cụm từ mà mọi người dùng để mô tả về tổng thống thứ 43 của Mỹ, George W. Bush. Nhưng liệu sự đánh giá như vậy có là khách quan?

Từ khi Tu chính án thứ 22 (có hiệu lực từ năm 1951) quy định mỗi người chỉ được giữ chức vụ tổng thống tối đa hai nhiệm kì và không quá 10 năm, thì George W. Bush là người thứ tư tại vị được hai nhiệm kì. Nên có thể nói đó cũng là một thành công nhất định trong sự nghiệp chính trị của ông Bush.

Những vấn đề nổi cộm mà người ta đánh giá quá trình làm việc trong suốt 8 năm qua của ông Bush là: tình hình kinh tế, cuộc chiến chống khủng bố - nổi bật là hai hai cuộc chiến Iraq và Afghanistan, sự rạn nứt trong quan hệ ngoại giao của Hoa Kỳ. Nhưng liệu tất cả các hành xử của Bush trong các vấn đề trên đều sai lầm?

Khi cuộc tranh cử tổng thống thứ 44 của Hoa Kỳ còn diễn ra căng thẳng, người ta so sánh nhiều về chính sách của hai ứng viên lúc đó là John McCain và Barack Obama. Cũng khi đó, có chuyên gia nhận định rằng: khi tính đến lợi ích cho Hoa Kỳ, ai làm tổng thống thì lợi ích mà họ cần đem lại cho Hoa Kỳ chính là điều quan trọng nhất.

Khó khăn của người khác là thuận lợi của ta

Đánh giá về kinh tế, người ta nói đến những mức thặng dư khổng lồ mà Hoa Kỳ có được trong thời Bill Clinton, ngược lại là những con số thâm hút đáng sợ trong thời của Bush. Nhưng thời điểm Bill Clinton về bản chất đang nằm trong thời điểm tăng trưởng của chu kỳ kinh tế Hoa Kỳ. Tất nhiên, Bill Clinton đã đóng góp nhiều nhưng rõ ràng yếu tố “thiên thời” cũng hết sức quan trọng. Rõ ràng, những tác động tích cực từ thời khối phương Tây tăng trưởng mạnh mẽ vào lúc khối xã hội chủ nghĩa khó khăn và thời đầu thập niên 1990 là đáng kể. Nhờ đó, khi Bill Clinton lên nắm quyền vào 1993 thì có không ít thuận lợi cho việc tăng trưởng kinh tế, thời điểm mà khối xã hội chủ nghĩa đang bị đình trệ. Trong khi vai trò khối tư bản đang được nhân lên nhiều trên trường thế giới, Nga lúc đó không còn là một cực cân xứng, EU cũng chưa là khối gắn kết như hiện nay đã giúp Hoa Kỳ có được vị thế lớn. Nhờ đó, các chính sách của Hoa Kỳ thường được nhiều nước ủng hộ mà không gặp nhiều phản đối. Người ta tưởng rằng những chính sách của Bill Clinton luôn tìm được sự đồng thuận, nhưng về bản chất thì đó là thời điểm vị thế Mỹ quá lớn nên các nước còn chịu nghe Hoa Kỳ hơn. Đến thời George W. Bush thì tình hình đã khác rất nhiều. Bởi Nga đang tìm lại được phong độ của mình nhờ việc sử dụng “lá bài” năng lượng hiệu quả, Trung Quốc đang phát triển nhanh, khối EU cũng gắn kết hơn… Điều đó khiến vị thế Hoa Kỳ không được như trước. Có lẽ, đó chính là lí do khiến cho George W. Bush thực hiện chính sách hành động đơn phương. Chính điều này đã khiến George W. Bush bị “mất lòng” nhiều nơi và thực thi những chính sách một cách khá đơn độc mà người ta vẫn thường hay gọi chúng là “hành động đơn phương” của Bush.

Sai lầm trong cuộc chiến Iraq

Trong cuốn sách “Hi vọng táo bạo”, Obama có nói rằng Hoa Kỳ muốn giữ được vị thế của mình thì phải có trách nhiệm phổ biến dân chủ. Đó là cách nói hoa mỹ, về bản chất thì có thể hiểu như sau. Từ lâu, Hoa Kỳ vẫn được xem là nước đứng đầu khối dân chủ và lá bài “phổ biến dân chủ” được họ sử dụng triệt để nhằm tạo dựng ảnh hưởng chính trị lên các nước. Nên các đời tổng thống Hoa Kỳ vẫn phải tiếp tục rao giảng lí lẽ này nhằm có được ảnh hưởng to lớn trên trường quốc tế.

Cuộc chiến ở Afghanistan là một tất yếu của những gì phải diễn ra trong ngày 11.9.2001. Dù là ai làm tổng thống Hoa Kỳ thì cuộc chiến này cũng phải diễn ra, nên không thể xem đó là “sai lầm” của Bush. Vị thế của Hoa Kỳ không cho phép họ “ngồi yên” lúc đó.

Nhưng cuộc chiến Iraq, George W. Bush đã có nhiều hành động sai lầm khi phát động chiến tranh. Có nhiều nguyên nhân khiến Hoa Kỳ đánh Iraq; còn lí do vũ khí hủy diệt, tài trợ khủng bố thì chỉ là bề nổi. Và chúng chưa thuyết phục lắm. Có thể, lúc đó vì Bush cho rằng việc bày ra chứng cứ cho thấy Iraq liên quan đến khủng bố sẽ dễ dàng có được sự đồng thuận, khi khủng bố đang là vấn đề cả thế giới quan ngại. Nhưng vì quá nóng vội mà Bush đã gặp nhiều sai lầm trong việc nêu lí do phát động chiến tranh.

Nhưng xét ở một khía cạnh khác thì tác động của cuộc chiến Iraq đến Hoa Kỳ như thế nào là chưa đủ thời gian để trả lời. Mặt khác, Hoa Kỳ dù muốn tạo ra ảnh hưởng tuyệt đối với Iraq vẫn phải đảm bảo một số tiêu chí nào đó đối với chính phủ Iraq mới. Nên với người dân Iraq thì câu trả lời về cuộc chiến vẫn chưa có hồi kết.

Theo SGTT