Hai nghiên cứu mới đây đã đưa ra giả thuyết có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con trong giai đoạn cho bú bằng cách điều trị kết hợp các loại thuốc kháng virus. Phát hiện này nếu thành công sẽ có một ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với các quốc gia đang phát triển.

Trong nghiên cứu thứ nhất, các nhà khoa học nhận thấy, những bà mẹ đã qua phương pháp điều trị kết hợp nhiều loại thuốc kháng virus đều có hàm lượng thuốc khá cao trong sữa, đảm bảo ở mức có thể ngăn ngừa lây nhiễm bệnh. Còn với nghiên cứu thứ hai, so với những bà mẹ không dùng thuốc, những bà mẹ có qua điều trị thuốc kháng virus đều có lượng RNA nhiễm HIV trong sữa thấp hơn. Cả hai nghiên cứu này đều được trình bày trong tạp chí Bệnh truyền nhiễm ngày 1/9 và được đăng tải lên mạng.

Theo đó, nếu người mẹ không được điều trị bằng thuốc kháng virus, tỉ lệ truyền nhiễm HIV sang con qua bú sữa vào khoảng từ 9 – 16%. Ở các quốc gia đang phát triển, do giá thành sữa bột quá cao, thiếu nước sạch hoặc vì những lề thói văn hoá mà hầu hết các bà mẹ nhiễm HIV vẫn phải cho con bú sữa của mình.

Roger L. Shapiro, bác sĩ y khoa thuộc viện y tế cộng đồng, đại học Havard là người chủ trì nghiên cứu tiến hành ở Botswana. Trong nghiên cứu đầu tiên, các nhà nghiên cứu đã xem xét, đo đạc lượng tồn dư của ba loại thuốc kháng virus (nevirapine, lamivudine, và zidovudine) trong máu và sữa của 20 bà mẹ nhiễm HIV. Đồng thời họ cũng xét nghiệm luôn mẫu máu các bé sơ sinh của chính những bà mẹ ấy. Trước khi nghiên cứu ít nhất sáu tuần liên tục, cả 20 bà mẹ này đều được điều trị kết hợp ba loại thuốc nói trên. Còn các bé sơ sinh thì ngay sau khi lọt lòng mẹ đều được đưa ngay vào cơ thể một liều duy nhất nevirapine kết hợp với điều trị liên tục thuốc zidovudine.

Sau hai hay năm tháng dùng thuốc, các bác sĩ nhận thấy hàm lượng thuốc kháng virus trong sữa tương tự hoặc nhiều hơn so với trong máu. Xét nghiệm mẫu máu của trẻ sơ sinh, họ phát hiện lượng nevirapine còn ở mức đủ cho phép ngăn ngừa lây nhiễm virus gây căn bệnh thế kỷ. Từ kết quả nghiên cứu này, bá sĩ Shapiro và các cộng sự đưa ra giả thuyết, rất có thể hàm lượng thuốc kháng virus trong sữa giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con.

Tuy nhiên, sự tồn dư hàm lượng thuốc trong sữa là con dao hai lưỡi, bên cạnh những mặt lợi trông thấy thì đồng thời cũng tiềm ẩn những nguy cơ nhất định. Với hàm lượng như thế đủ để gây ra những tác dụng phản lại của thuốc như: phát ban, thiếu máu và tăng khả năng kháng thuốc của virus.

Trong nghiên cứu thứ hai, các nhà khoa học tìm cách kiểm định khả năng kết điều trị của thuốc kháng virus làm giảm lượng RNA và DNA trong sữa có nhiễm virus HIV loại 1. Để tiến hành nghiên cứu, họ khảo sát mức độ hai lượng trên trong hai nhóm: nhóm thứ nhất gồm 26 người được dùng kết hợp ngay nevirapine, lamivudine và zidovudine ngay từ đầu giai đoạn mang thai. Nhóm thứ hai gồm 25 bà mẹ không dùng thuốc điều trị để làm cơ sở đối sánh.

Những kết quả thu được cho thấy, thuốc kháng virus đã kiềm chế lượng RNA nhiễm HIV trong sữa mẹ, và có thể vì vậy mà làm giảm tỉ lệ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con trong thời gian cho bú. Có 88% số phụ nữ dùng thuốc kháng virus có ít hơn 50 bản sao RNA nhiễm HIV/ml (sữa), trong khi đó, chỉ có 36% số phụ nữ không dùng thuốc đạt đến mức này. Kết quả này thể hiện một mức độ khác biệt rất quan trọng.

Thế nhưng, lại không có sự khác biệt giữa hai nhóm đối tượng này về lượng DNA nhiễm HIV loại 1, trong khi đó, theo các nhà khoa học, đây cũng là một trong những yếu tố gây ra sự truyền nhiễm HIV từ mẹ sang con. Lý giải về vấn đề này, các nhà nghiên cứu đưa ra một giả thuyết, rất có thể do thời gian điều trị còn ngắn (trung bình là 98 ngày), do vậy, thời gian để thuốc kháng virus giảm được lượng DNA có nhiễm HIV trong sữa mẹ sẽ lâu hơn thời gian để giảm lượng RNA nhiễm virus HIV. Từ giả thuyết đó, họ cảnh báo rằng, nếu thời gian điều trị thuốc kháng virus quá ngắn, nguy cơ lây nhiễm HIV qua sữa mẹ do các DNA nhiễm HIV gây ra là hoàn toàn có thể xảy ra.

Bác sĩ Shapiro và các cộng sự kết luận: "Do giá thành thuốc điều trị AIDS ngày càng hạ nên việc điều trị thuốc kháng virus cho các bà mẹ có thể sẽ là một mục tiêu khả thi nhằm ngăn chặn sự lây nhiễm HIV ở những khu vực khó khăn về kinh tế".

Trong bài xã luận đi kèm hai nghiên cứu nói trên, ông Marc Bulterys, bác sĩ y khoa thuộc Trung tâm kiểm soát và phòng chống bệnh dịch cho biết: "Những nghiên cứu này không chỉ góp phần nâng cao hiểu biết về y học mà còn giúp cải thiện các chính sách y tế. Ở Mỹ và nhiều nơi khác, các bà mẹ nhiễm HIV không phải cho con bú thì tỉ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con sẽ giảm xuống 1% hoặc thậm chí ít hơn. Còn ở những nơi hạn chế hơn về điều kiện sinh hoạt, hy vọng với quyền lựa chọn có cho con bú hay không của bà mẹ, chúng ta cũng sẽ giảm được tỉ lệ lây nhiễm tương tự như thế".

Dương Kim Thoa theo http://www.sciencedaily.com