TT - Âm nhạc, cái lỗ tai nghe nhạc thì ra là thứ dễ “bảo thủ” hạng nhất. Khi đã nghe quen một giọng hát, một thể loại thật khó có thể thay đổi, đấy cũng là chuyện thường tình. Nhưng nghệ thuật luôn đòi hỏi phải thay đổi, làm mới và quyền sáng tạo, làm mới thuộc về những nghệ sĩ, những người làm nghệ thuật.

Âm nhạc, ca khúc của Trịnh Công Sơn dường như luôn ẩn chứa những nghịch lý: dễ hát - ai hát cũng được. Ai hát cũng được nhưng không hẳn ai hát cũng hay; ai hát (cũng có thể) hay nhưng không hẳn ai cũng cảm thụ giống ai. Toán học 2 cộng 2 là 4 nhưng nghệ thuật thì không. Chính vì thế mọi sáng tạo, làm mới trong cách thể hiện âm nhạc của Trịnh Công Sơn (và không chỉ Trịnh Công Sơn) trước hết đều đáng được trân trọng. Cái phải lạm bàn chỉ là làm mới hay làm khác mà thôi.

Đã gọi là làm mới thì trước hết cũng nên bớt cái khẳng định như đinh đóng cột rằng: chỉ cây đàn guitar mới phù hợp với âm nhạc của Trịnh, chỉ Khánh Ly mới là duy nhất. Đấy có thể đã là những giá trị hoàn hảo nhưng sự hoàn hảo trong nghệ thuật cũng đồng thời trở thành giá trị cũ - nó là nguyên nhân biến lỗ tai của ta thành “bảo thủ”, sẽ khép chặt với những âm thanh mới, những sắc màu mới, hình thái mới.

Đã gọi là làm mới thì âm nhạc, ca khúc của Trịnh Công Sơn cần được nhiều người hát, cần được nhiều cách thể hiện, cần nghe thêm những âm thanh mới - nghĩa là vẫn cần tìm một vẻ đẹp khác, sự lấp lánh khác với cái lấp lánh đã có. Và đấy là vấn đề: nếu không tìm được vẻ đẹp mới, sự lấp lánh mới cho ca khúc của Trịnh, chúng ta chỉ đang làm khác mà thôi.

Vậy, chúng ta - người nghe nhạc - đừng áp đặt cách nghe của mình, chúng ta chỉ có thể bảo “cô ca sĩ X, Y này hát không hay...”. Quyền không thích thuộc về người nghe.

Vậy, chúng ta - những ca sĩ - cũng đừng vội áp đặt buộc người nghe phải tiếp nhận ngay tức khắc những cái làm khác mà ta có thể cũng ngộ nhận là làm mới của chính mình.

Không gì dễ đi vào tâm hồn con người cho bằng âm nhạc, nếu nó hay. Không gì dễ ra ngoài tâm hồn con người cho bằng âm nhạc, nếu nó dở.

Áp đặt những giá trị cũ của âm nhạc Trịnh Công Sơn vào những người hát ở thế hệ hôm nay e cũng là điều dở.

Áp đặt những cái làm khác và ngộ nhận là làm mới cho những người nghe nhạc thuộc thế hệ hôm qua cũng là điều dở nốt.

Một vài thiển ý chủ quan, xin lạm bàn.

ĐỖ TRUNG QUÂN