Hình ảnh quá tải thường thấy ở các phòng công chứng nhà nước. Liệu các phòng công chứng tư sẽ “chia lửa”? -Ảnh: P.P.H.

Hanoinet - Sự ra đời của các phòng công chứng tư được nhiều người dân chờ đợi. Dù vậy, vẫn còn nhiều quy định liên quan đến hoạt động của các văn phòng công chứng tư chưa rõ ràng, thậm chí đang bị bỏ ngỏ mà nếu không giải quyết sẽ khiến nhiều người ngần ngại với mô hình này...

Tại TP.HCM hiện đã có tám phòng công chứng tư được UBND TP cấp phép thành lập. Dự kiến chỉ trong vòng một tháng nữa sẽ có văn phòng công chứng tư đầu tiên đi vào hoạt động. Còn tại các địa phương khác, văn phòng công chứng tư đi vào hoạt động khá lâu.

Không được công chứng quyền sử dụng đất

Theo quy định của Luật công chứng, chức năng, thẩm quyền của phòng công chứng nhà nước và văn phòng công chứng (công chứng tư) đều như nhau. Công chứng nhà nước được chứng thực hợp đồng, giao dịch nào thì văn phòng công chứng tư cũng có thẩm quyền chứng những loại hợp đồng đó. Thế nhưng theo Luật đất đai, chỉ có công chứng nhà nước mới được xác nhận hợp đồng, giao dịch liên quan quyền sử dụng đất bởi luật này giao trách nhiệm cụ thể cho công chứng nhà nước. Sở dĩ có quy định này vì thời điểm ban hành Luật đất đai chỉ có phòng công chứng nhà nước mới có thẩm quyền công chứng, chưa có các phòng công chứng tư.

Theo các phòng công chứng, nếu căn cứ theo quy định trên thì các phòng công chứng tư chỉ được công chứng nhà, không được công chứng đất, nhưng thực tế nhà thường gắn với đất. Lãnh đạo một phòng công chứng cho biết hiện có nhiều quan điểm khác nhau xung quanh vấn đề này: một số ý kiến cho rằng hoạt động của các phòng công chứng tư điều chỉnh theo Luật công chứng nên luật không cấm thì các phòng công chứng tư được làm.

Nhưng có ý kiến đề nghị các cơ quan chức năng cần hướng dẫn cụ thể để các phòng công chứng tư thực hiện. Nếu tự ý xác nhận các hợp đồng có liên quan đến quyền sử dụng đất sau này sẽ bị “bắt giò” vì làm không đúng với Luật đất đai.

Xác nhận sai, bồi thường ra sao?

Theo quy định của Luật công chứng, dù đến phòng công chứng nhà nước hay phòng công chứng tư thì hợp đồng, giao dịch của khách hàng đều do các công chứng viên đủ tiêu chuẩn được Bộ Tư pháp bổ nhiệm thực hiện. Khi chứng, các công chứng viên đều phải có trách nhiệm kiểm tra đầy đủ hồ sơ và tính pháp lý của tài sản giao dịch, chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của hợp đồng giao dịch. Vấn đề đặt ra là nếu phòng công chứng tư xác nhận hợp đồng sai, dẫn đến thiệt hại cho khách hàng thì sẽ phải bồi thường như thế nào.

Về vấn đề này, ông Trần Thất - vụ trưởng Vụ Hành chính tư pháp, Bộ Tư pháp - cho biết: Luật công chứng đã quy định trách nhiệm của phòng công chứng tư là phải bồi thường thiệt hại cho khách hàng do lỗi của công chứng viên văn phòng mình gây ra. Mà phòng công chứng tư hoạt động theo mô hình doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp danh cho nên chủ văn phòng phải chịu trách nhiệm vô hạn đối với thiệt hại do văn phòng gây ra.

Trường hợp cần thiết có thể phải dùng cả tài sản riêng của chủ văn phòng để thực hiện nghĩa vụ bồi thường. Một cán bộ có trách nhiệm của Bộ Tư pháp cho rằng khách hàng có quyền kiện ra tòa án yêu cầu phòng công chứng tư bồi thường thiệt hại. Thậm chí theo ông, việc kiện phòng công chứng tư có khi dễ hơn so với công chứng nhà nước trong thời gian qua.

Kiện ai?

Trong quá trình hoạt động, việc một vài phòng công chứng tư hoạt động không hiệu quả, không thu hút được khách hàng dẫn đến chuyện phải giải thể là hoàn toàn có thể xảy ra. Một luật sư tỏ ý ngần ngại: phòng công chứng tư giải thể mà không thực hiện đúng quy định về quy trình giải thể, bàn giao hồ sơ lưu trữ cho phòng công chứng, văn phòng công chứng khác thì quyền lợi của khách hàng các phòng công chứng này sẽ giải quyết thế nào khi họ muốn sao lục hồ sơ, giấy tờ? Đại diện một ngân hàng thương mại cũng băn khoăn: lúc phòng công chứng tư hoạt động thì còn kiện cáo được, nhưng sau vài năm khách hàng mới bị thiệt hại do hợp đồng bị công chứng sai và lúc đó phòng công chứng tư đã chấm dứt hoạt động thì biết kiện ai?

Hiện luật có quy định về nghĩa vụ mua bảo hiểm nghề nghiệp của công chứng viên (đối với phòng công chứng tư), nhưng hiện nay các công chứng viên đã được cấp phép thành lập phòng công chứng vẫn chưa mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp do còn chờ hướng dẫn. Chính vì chưa có bảo hiểm nghề nghiệp của công chứng, Sở Tư pháp TP đã có quy định điều kiện mở văn phòng công chứng là phải ký quỹ 100 triệu đồng.

Nhưng nhiều tài sản nhà đất giao dịch tại TP.HCM hiện nay thường có giá trị lên đến hàng tỉ đồng, thậm chí vài chục tỉ đồng, khi xảy ra sai sót, gây thiệt hại cho khách hàng nếu có buộc phải bồi thường, khoản tiền ký quỹ của các phòng công chứng tư cũng chưa thấm vào đâu so với giá trị các hợp đồng ký kết.

* * *

Cần phải có thời gian để các phòng công chứng tư khẳng định mình, tạo niềm tin với người dân, khách hàng đến ký hợp đồng. Nhưng bên cạnh đó, rất cần sự quản lý chặt chẽ của cơ quan có thẩm quyền trong việc “hậu kiểm” đối với doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong lĩnh vực công chứng này để quyền lợi của khách hàng được đảm bảo.

Theo TT