"Giải cứu" nước mắm Việt tại Canada
Các Website khác - 21/06/2006
"Giải cứu" nước mắm Việt tại Canada
Phương Việt

Toà án Canada vừa tuyên bố Cty nước mắm Song Ngư (của Việt kiều Ngô Sanh) đã thắng trong vụ kiện Cục Kiểm tra thực phẩm - Bộ Nông nghiệp Canada. Ông Sanh cho biết, bài báo "Cần một hộ chiếu đi khắp hành tinh" đăng trên Lao Động ngày 6.6.2004 đã đóng góp một phần đặc biệt cho vụ thắng kiện này.

Chế biến nước mắm tại Cát Bà.
Vô vọng

Cty nước mắm Song ngư của ông Ngô Sanh (Việt kiều gốc Nha Trang, Khánh Hoà) - ở TP Halifax, tỉnh Nouvelle - Ecoss, Canada. Suốt hơn một thập kỷ, Cty đã sản xuất hàng năm nhiều triệu chai nước mắm, bán chạy hàng khắp Bắc Mỹ, sang cả Australia.

Đột nhiên, tháng 7.2001, C.F.I.A (Cục Kiểm tra thực phẩm) Bộ Nông nghiệp Canada đã ra lệnh cấm lưu hành sản phẩm này trên toàn lãnh thổ Canada và buộc huỷ bỏ 147 thùng chượp còn trong công xưởng.

Nghiêm lệnh này đưa ra cả loạt chứng lý trực giác: Cá để rữa nát kéo dài, mùi xú uế nồng nặc... và lý do chủ yếu là không thể tìm đâu ra bất cứ một văn bản hoặc điều khoản quy định nào đả động đến "thứ (nước chấm) kỳ quặc" này trong mọi hồ sơ, tài liệu quản lý công nghệ thực phẩm, chuẩn mực vệ sinh an toàn ở Canada cũng như trên toàn thế giới!

Ông Sanh gửi bản thỉnh cầu giải trình lên chính quyền, nhưng không được chấp nhận. Ông bèn đệ đơn kiện ra toà, song cả ông lẫn luật sư đều hoang mang không biết dựa vào đâu để phản bác các chứng lý của ngành chuyên trách.

Cùng đường, ông San đã phát lời kêu cứu lên mạng Internet, rồi về VN thỉnh cầu sự trợ giúp từ phía Bộ Thuỷ sản, Hiệp hội các Nhà xuất khẩu thuỷ sản VASEP... Nhưng vô vọng.

Cứu trợ tầm xa
Tháng 8.2004, ông Sanh nhận được một tập bưu phẩm của Câu lạc bộ UNESCO ẩm thực (Hiệp hội UNESCO VN) từ VN gửi đến, gồm một cuốn sách nhỏ "Patrimoine du Vietnam: Le nuoc mam" (Di sản VN: Nước mắm) và bản photocopy các bài viết về nước mắm in trên báo chí VN, trong đó có tờ Lao Động cuối tuần (LĐCT) với bài báo "Cần một tấm hộ chiếu đi khắp hành tinh" (tác giả Nguyễn Đình Rao).

Ông Sanh cho biết, hầu hết các bài viết về nước mắm trên các báo, tạp chí do hạn chế khuôn khổ thường bị cắt gọt nhiều lúc mất cả ý lập ngôn. Cuốn "Di sản VN: Nước mắm" do một nhà báo nước ngoài biên tập cũng chỉ nêu được ý nổi bật là tiếng nói quan tâm của bạn bè quốc tế với nước mắm, mà cũng không nêu được bản chất công nghệ hoá sinh vẫn bị lầm tưởng là vi sinh phân huỷ, mùi đặc trưng rất quen mà rất lạ, bền, ngon, lành, mà lại kỵ côn trùng...

Riêng bài "Cần một hộ chiếu đi khắp hành tinh" in trên LĐCT, không những đã nêu rất xác đáng được những vấn đề trên, mà còn chỉ được ra sự bất cập trong định nghĩa về nước mắm của từ điển Larousse "thu được từ cá ngâm trong một thứ nước muối" - vừa sai về công nghệ, vừa hạ thấp giá trị di sản.

Lao Động còn trưng cầu ý kiến trên Lao Động điện tử về những cách định nghĩa nước mắm khác nhau, và kết quả thật đáng lưu tâm là số người đồng tình với định nghĩa về nước mắm đăng trong bài báo đăng trên LĐCT vượt trội so với số người đồng tình với cách định nghĩa của từ điển Larousse. Luật sư biện hộ John R.Sinnott đã đánh giá rất cao sự hỗ trợ của các ý kiến này là có cơ sở khoa học, có giá trị tin cậy, thuyết phục về pháp lý.

Ngày 6.3.2006, toà án tuyên bố ông Sanh thắng kiện, gỡ bỏ nguy cơ phá sản nguy kịch. Vụ án kéo dài 4 năm 8 tháng. Ông Ngô Sanh đã điện về VN báo tin mừng, cảm ơn quê hương - trong đó có báo chí - và bày tỏ nguyện vọng tham gia hội nghề truyền thống quê hương.