Nghịch lý thị trường thép:
Hệ lụy từ đầu tư tràn lan

Tiêu thụ chậm, phôi thép đang chất đầy Nhà máy gang thép Thái Nguyên.

Thường vào thời điểm cuối năm, sắt thép, ximăng... đều đua nhau sốt giá thì khác hẳn với thông lệ, năm nay thép xây dựng lại "rớt giá" thê thảm. Đang có nhiều DN thép phải bán sản phẩm dưới giá thành. Đây là hậu quả của sự đầu tư tràn lan vào lĩnh vực sản xuất thép xây dựng thời gian qua.

Trái với dự báo
Ngoài một số DN thép ở các tỉnh phía nam vẫn đang duy trì ở mức trên 7 triệu đồng/tấn, còn hàng loạt các DN thép ở các tỉnh phía bắc đang đua nhau hạ giá bán xuống dưới 7 triệu đồng/tấn để cố tiêu thụ sản phẩm. Thậm chí, sản phẩm thép xây dựng của Nhà máy Vinakansai còn đang được bán với giá trên 6 triệu đồng/tấn.

Giải thích nguyên nhân này, ông Phạm Chí Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thép - cho biết: Giá phôi thép nhập và phôi sản xuất trong nước đang ở mức 340 - 360USD/tấn. Nếu đưa vào sản xuất, giá thành thép xây dựng sẽ ở mức khoảng 7,2 - 7,3 triệu đồng/tấn. Nhưng ở thời điểm hiện nay, tình hình tiêu thụ thép đang rất chậm. Trung bình mọi năm vào thời điểm mùa khô như hiện nay, thị trường cần tới khoảng từ 250.000 - 280.000 tấn thép/tháng.

Còn năm nay, do những khó khăn từ các công trình xây dựng triển khai chậm, thị trường nhà đất đóng băng làm giảm nhu cầu, nên việc tiêu thụ thép giảm rõ rệt, nhu cầu thị trường tụt xuống chỉ còn ở mức 200.000 - 220.000 tấn/tháng. Trong lúc năm nay, nhu cầu thép chỉ tăng 10% so với năm trước, trong khi công suất các nhà máy mới tăng thêm 1 triệu tấn/năm. Đây là lý do đã dẫn đến việc đua nhau giảm giá, bán thép thành phẩm dưới giá thành để các nhà máy có tiền giải quyết được vốn lưu động, trả các món nợ ngân hàng, trả lương lao động và tránh ứ đọng hàng vào thời điểm cuối năm...

Giảm cung, tăng giá
Cũng theo ông Phạm Chí Cường, tình hình giá cả năm nay đã làm cho các nhà máy thép đều lỗ nặng, kể cả các nhà máy có hiệu quả trong nhiều năm như Việt - Hàn, Việt Nhật... cũng chung trong tình trạng thua lỗ. Hiệp hội Thép không thể can thiệp được gì vào giá bán của mỗi DN, mà phải do DN tự quyết định giá bán để duy trì và tồn tại. Nhưng việc đồng loạt hạ giá thép xuống thấp hơn giá thành theo kiểu "phá giá thị trường" đang làm cho các DN thiệt hại và làm suy giảm năng lực của cả ngành công nghiệp thép.

Để khắc phục, hiệp hội đã họp bàn và kêu gọi giám đốc các DN hãy đồng thuận với nhau để giữ giá và từng bước nâng giá bán lên ngang giá thành. Nhưng để làm được việc này rất khó khăn, mà việc Nhà máy thép Vinakansai đã bán phá giá ở tất cả các thị trường trong nước với giá từ 6 - 6,5 triệu đồng/tấn, gây kiện cáo gay gắt là một điển hình về việc không chấp hành mệnh lệnh từ hiệp hội.
Được biết, tổng công suất các nhà máy thép đã đạt tới 5,5 triệu tấn, trong khi tiêu thụ thép xây dựng của thị trường trong nước khoảng 3,2 - 3,3 triệu tấn/năm. Chính việc này đã làm cho chỉ có một số ít nhà máy thép hoạt động được khoảng 50% công suất thiết kế, còn hầu hết các nhà máy chỉ hoạt động cầm chừng khoảng 1/3 công suất, gây lãng phí rất lớn.

Để thoát khỏi tình trạng phải bán thép dưới giá thành, theo Hiệp hội Thép, chỉ còn cách giảm sản xuất để hạn chế nguồn cung dễ dẫn tới việc tranh giành thị phần giữa các DN. Nhưng việc không chấp hành đề xuất giữ giá bán thép ngang giá thành của các DN vừa qua cho thấy, các DN thép đang "giẫm" lên nhau để tìm cách tồn tại. Việc đầu tư tràn lan vào lĩnh vực cán thép đang đẩy các DN phải trả giá cho chính mình. Công Thắng