Ảnh minh họa

Dần thay thế ma tuý truyền thống

Theo Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (C47, Bộ Công an), MTTH đang có xu hướng dần thay thế các loại ma tuý truyền thống khác (heroin, thuốc phiện…). Bên cạnh việc huỷ hoại sức khỏe, tinh thần đối với những người sử dụng, MTTH còn tác dụng mạnh lên hệ thần kinh trung ương, gây ảo giác, hoang tưởng   là nguyên nhân của nhiều vụ án, nhiều loại tội phạm hình sự gây mất TTATXH, dư luận xấu trong đời sống xã hội.

MTTH đa dạng về chủng loại, thành phần (viên, bột, tinh thể, nước, thảo mộc…) và đã lan rộng ra địa bàn khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước, đặc biệt phức tạp trong thời gian qua là tình trạng mua bán, vận chuyển, chứa chấp, tổ chức sử dụng và sử dụng MTTH dạng bột, tinh thể (đá, ketamine…).

Trong những năm qua, hoạt động mua bán, vận chuyển MTTH từ nước ngoài vào trong nước ngày càng phức tạp. MTTH được vận chuyển chủ yếu từ Trung Quốc, Lào, Campuchia qua biên giới đường bộ; một phần nhỏ được đưa từ các nước Châu Âu, Châu Mỹ về qua đường hàng không. MTTH dạng bột, tinh thể chủ yếu được tiêu thụ trong nước, một phần được vận chuyển sang nước thứ 3.

Hoạt động sản xuất trái phép MTTH ở trong nước cơ bản đã được kiếm chế nhưng vẫn tiềm ẩn phức tạp. Từ năm 2010 đến 2014, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý trên cả nước đã phát hiện, triệt phá trên 20 điểm điều chế trái phép MTTH (chủ yếu là ma tuý đá – methamphetamine). Năm 2015, 2016 không phát hiện điểm sản xuất nào.

Điều tra của cơ quan công an cho thấy, giá MTTH ngày càng rẻ khi những năm 2011-2013, giá 1 kg ma tuý “đá” dao động trong khoảng 1 tỷ đồng thì đến nay giá chỉ dao động khoảng từ 200-350 triệu đồng.

Đáng chú ý, số người sử dụng MTTH ngày càng tăng, đặc biệt là giới trẻ, học sinh, sinh viên. Năm 2016, trong số 200.334 người nghiện có hồ sơ quản lý, có khoảng từ 40-50% người nghiện sử dụng MTTH. Đây là nguồn cầu lớn, tác động tới nguồn cung.

Từ năm 2013 đến hết tháng 6/2016, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý phát hiện, bắt giữ 66.763 vụ, 102.982 đối tượng liên quan đến ma tuý, thu giữ khoảng 1.359 kg và 958.054 viên MTTH. Số vụ bắt giữ, số lượng tang vật về MTTH của C47 cũng như của 20 địa phương trọng điểm, những năm sau đều tăng hơn năm trước; đặc biệt tại Hà Nội và TPHCM tăng từ 40%-50%.

Riêng BĐBP cũng bắt giữ 251,17 kg + 551.449 viên MTTH và 71,96 kg phụ gia dung để điều chế MTTH; số vụ án, tang vật liên quan đến MTTH chiếm 40-45%.

Nhiều khó khăn

Theo Đại tá Trần Như Nhận, Phó Cục trưởng CụcCảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý (C47), hiện nay, ngày càng xuất hiện nhiều loại ma tuý, chất hướng thần, chất gây nghiện mới như cỏ Mỹ, tem giấy, lá Khat…. Việc phát hiện, bắt giữ, xử lý của các lực lượng chức năng đối với các loại chất mới gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do một số loại còn chưa có trong danh mục quản lý của nhà nước.

Ngoài ra, hoạt động chứa chấp, tổ chức sử dụng trái phép MTTH của một số cơ sở kinh doanh có điều kiện, nhạy cảm như: quán bar, karaoke, nhà nghỉ, khách sạn, vũ trường… còn diễn ra, công tác quản lý kém hiệu quả.

Điều kiện cơ sở vật chất cho công tác chữa trị, cai nghiện và xác định người nghiện còn nhiều khó khăn, hiệu quả thấp; nhất là việc xác định tình trạng nghiện và điều trị đối với người sử dụng MTTH dạng ATS.

Bên cạnh đó, một số văn bản liên quan đến kiểm soát các hoạt động hợp pháp về ma tuý chậm có văn bản hướng dẫn thực hiện hoặc có hướng dẫn thì việc triển khai cũng chưa thực sự đáp ứng yêu cầu. Điển hình như ngày 5/11/2001, Nghị định 80/2001/NĐ-CP về việc kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma tuý ở trong nước được ban hành nhưng đến ngày 21/9/2011 mới có Quyết định số 52/2011/QĐ-TTg ban hành Quy chế phối hợp kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma tuý, tiền chất.

Còn theo Đại tá Trần Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tham mưu cảnh sát (C42), việc gia tăng các loại MTTH kéo theo việc lạm dụng tiền chất vào sản xuất ma tuý trái phép. Hiện nay, MTTH dạng viên sản xuất tại khu vực Tam giác vàng được các đối tượng trộn thêm cafein để tăng kích thích (chiếm khoảng 70-75% thành phần). Một số quốc gia đã báo cáo việc cafein được nhập lậu từ Việt Nam sang khu vực này. Trong khi cafein không được quy định trong danh mục kiểm soát của Việt Nam nhưng đã được quy định trong danh mục kiểm soát của một số nước trong khu vực.

Do tiền chất là loại hàng hoá có tính lưỡng dụng (hợp pháp và bất hợp pháp), nên công tác phát hiện, xử lý đối với các vụ việc vi phạm về mua bán, vận chuyển tiền chất cũng gặp rất nhiều khó khăn, bất cập; đa số, các vụ việc phát hiện vi phạm chỉ xử lý được về vi phạm hành chính, ít có tác dụng răn đe, phòng ngừa tội phạm. Việc phát hiện các vụ việc vi phạm về tiền chất, ma tuý tại khu vực biên giới, cửa khẩu, cảng biển cũng rất khó khăn do lượng hàng hoá lớn, thiếu về lực lượng và phương tiện.

Hoàn thiện hành lang pháp lý

Đại tá Trần Văn Tiến cho rằng, cần sự phối hợp với các ngành, cơ quan chức năng rà soát, kịp thời đề xuất sửa đổi bổ sung các văn bản pháp quy liên quan đến công tác quản lý, kiểm soát các hoạt động hợp pháp và quy định của pháp luật về điều tra, xử lý tội phạm liên quan đến MTTH, tiền chất cho phù hợp với thực tiễn và xu hướng tình hình. Bên cạnh đó, triển khai ứng dụng phần mềm Trung tâm dữ liệu kiểm soát hợp pháp về ma tuý và công tác kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và tiền chất đến các đơn vị, doanh nghiệp; tổ chức đoàn kiểm tra hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, sử dụng, mua bán, phân phối thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và tiền chất tại một số doanh nghiệp, cửa khẩu, cảng biền trọng điểm...

Đại tá Trần Như Nhận, Phó Cục trưởng Cục CSĐT tội phạm về ma túy cho rằng, bên cạnh các biện pháp “truyền thống” như tuyên truyền về pháp luật phòng chống ma tuý, tác hại của MTTH, tiền chất ma tuý, cách nhận biết về phương thức thủ đoạn hoạt động của loại tội phạm này đến quần chúng nhân dân để phòng ngừa và quản lý con em trong gia đình thì cần tập trung giải quyết “nguồn cung” - là phát hiện, quản lý các loại tiền chất, thuốc tân dược bị lợi dụng để điều chế MTTH; ngoài ra, phối hợp ngăn chặn việc buôn bán, vận chuyển ma túy qua biên giới, cửa khẩu; xác lập chuyên án đấu tranh mạnh, triệt phá các đường dây, ổ nhóm tội phạm mua bán, vận chuyển, sản xuất trái phép MTTH ngay từ khi mới manh nha hình thành; thường xuyên giám sát các cơ sở kinh doanh có điều kiện và nhạy cảm, địa điểm vui chơi giải trí; đồng thời trao đổi thông tin, hợp tác quốc tế liên quan đến đối tượng, cách thức sản xuất MTTH mới…