Con nghiện sợ nước, sợ gió, sợ xóm làng cười chê, đó là lẽ thường đâu cũng vậy. Nhưng ở Xuân Bái thì lại khác, con nghiện nơi đây chỉ sợ nước và gió, chứ chẳng sợ người. Ngày lượn, đêm cũng lượn, hàng xóm hở cái gì là chúng cuỗm đem bán lấy tiền mua thuốc. Có hôm đen quá chẳng vớ được gì ngoài mấy chiếc xoong thủng, chúng tụ thành tốp, vừa đi vừa gõ. Tiếng xoong thủng, tiếng chó sủa và tiếng trẻ con khóc cùng lúc hòa vào nhau làm náo động cả một vùng quê...

Xuân Bái là xã vùng ba, bán sơn địa của huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Xuân Bái từ lâu cũng được xem là cửa ngõ thông thương giữa Thọ Xuân với hai huyện miền núi giáp ranh Ngọc Lặc và Thường Xuân. Nơi đây, ngoài các tuyến tỉnh lộ, huyện lộ chạy qua, còn có dòng sông Chu hiền hòa và thơ mộng, trên bến dưới thuyền tấp nập suốt ngày đêm. Ðặc điểm địa lý đó là điều kiện thuận lợi cho Xuân Bái phát triển kinh tế nhưng đồng thời cũng dẫn đến những hậu quả xã hội không dễ khắc phục.

Hàng trăm thanh niên của Xuân Bái, bao đời nay cứ bám lấy dòng sông Chu xuôi ngược làm ăn, nhưng lúc trở về, ngoài những đồng tiền kiếm được, họ cũng mang theo cả tệ nạn xã hội về làng, trong đó có ma túy. Thống kê ban đầu của chính quyền xã cho thấy, cứ 10 người làm ăn xa, thì có tới hai người mắc nghiện. Có người, lúc đi cường tráng, khi về thì thân tàn ma dại, HIV đã ở giai đoạn cuối. Ðau xót hơn, có nhà, cha chú làm ăn xa mắc nghiện, lúc về làng lại gieo mầm nghiện cho con cháu chỉ sau vài lần nhờ chúng đi mua thuốc. Lúc cao điểm, người ta tính được cả xã có tới 65 con nghiện. Ðã nghiện thì phải có thuốc để hút chích, tiền không có thì đi ăn trộm. Ở Xuân Bái, vào khoảng giữa năm 2004, con nghiện trong làng ngang nhiên rủ nhau đi ăn trộm giữa ban ngày, thấy bò dắt bò, gặp chó bắt chó...

Bây giờ thì mọi chuyện đã khác. Làng quê ấy vẫn còn những con nghiện, cuộc chiến với ma túy nơi đây vẫn nóng bỏng và quyết liệt như thuở nào, song con nghiện đã biết sợ chính quyền, biết tự xấu hổ với bản thân và đều đặn thứ bảy hằng tuần, họ tập trung về tầng hai khu trạm y tế xã, nơi có câu lạc bộ dành cho những người nghiện, để sinh hoạt văn hóa, giúp nhau tìm đường lương thiện trở về.

Trong cuộc chiến lập lại trật tự an toàn xã hội, đấu tranh kiềm chế ma túy ở Xuân Bái, vai trò có tính quyết định là ở chính quyền địa phương, với những biện pháp hành động cụ thể, quyết liệt. Nòng cốt trong công tác này, không ai khác chính là Ban Công an xã. 12 công an viên ở 12 thôn trong xã, Xuân Bái chia thành bốn tổ, mỗi tổ ba người, dưới sự chỉ huy trực tiếp của Trưởng Công an xã Nguyễn Xuân Hải. Với cách bố trí lực lượng như vậy, hoạt động tuần tra của Công an xã Xuân Bái được rải đều các ngày trong tuần. Bất kể ngày hay đêm, khắp làng trên xóm dưới, hầu như lúc nào cũng có lực lượng công an đi tuần, bảo vệ an ninh, trật tự.

Nói đến ma túy và tác hại của ma túy thì ai cũng biết, cũng hiểu, song phải làm gì và làm như thế nào để kiềm chế và đẩy lùi tệ nạn này là chuyện không hề đơn giản chút nào. Từ sự chuyển biến về nhận thức, đến việc đề ra những biện pháp hành động cụ thể, quyết liệt, mấy năm qua, Công an xã Xuân Bái đã từng bước khống chế, đẩy lùi được ma túy, kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi phạm tội của các con nghiện.

Thống kê bước đầu cho thấy, trong khoảng ba năm trở lại đây, qua tuần tra kiểm soát, lực lượng an ninh, dân phòng của Xuân Bái đã phát hiện, thu giữ tài sản do bọn nghiện trộm cắp trị giá tới 200 triệu đồng. Người dân ở Xuân Bái, từ chỗ sống trong cảnh thấp thỏm, lo âu, giờ đã cảm thấy yên tâm và tin tưởng hơn vào sự hoạt động tích cực, có hiệu quả của các tổ tuần tra kiểm soát.

Ðấu tranh với ma túy, chính quyền xã Xuân Bái xác định rõ phải triệt phá tận gốc các tụ điểm sử dụng, buôn bán ma túy. Chủ động và tích cực phối hợp lực lượng công an huyện, công an tỉnh, Xuân Bái liên tục mở các chuyên án đấu tranh triệt xóa tụ điểm ma túy phức tạp, bắt giữ các đối tượng chuyên cung cấp ma túy cho con nghiện. Nắm chắc địa bàn và tình hình hoạt động của bọn tội phạm về ma túy, từ năm 2000 trở lại đây, Xuân Bái đã bắt giữ và triệt xóa hàng chục tụ điểm buôn bán, sử dụng ma túy, đặc biệt là năm 2004 xóa năm tụ điểm, sáu tháng đầu năm nay xóa thêm ba tụ điểm mới.

Quyết liệt, không khoan nhượng trong đấu tranh, song có sự kết hợp nhuần nhuyễn với phương pháp động viên, giáo dục và thuyết phục, công tác phòng, chống ma túy ở Xuân Bái đã có nhiều khởi sắc. Nhờ có sự quan tâm, giúp đỡ của chính quyền địa phương và bà con làng xóm, Xuân Bái đã có ba trường hợp tự nguyện cai tại nhà và từ bỏ ma túy hoàn toàn, biết làm ăn lương thiện, sống có ích cho xã hội. Người tiên phong trong việc này là Ðỗ Văn Dũng. Tự cai, song với quyết tâm cao và sự giúp đỡ, quản lý chặt của công an xã, giờ đây Dũng đã thật sự đoạn tuyệt với ma túy được gần sáu năm. Anh cũng đã lập gia đình và có một cháu bé năm tuổi kháu khỉnh. Nói về ma túy, Dũng tự tin bảo:

- Không bao giờ tái nghiện. Tôi đã có gần 10 năm mắc nghiện và đã thấu hiểu thế nào là khổ nhục và tác hại của ma túy.

Hôm chúng tôi đến trụ sở UBND xã Xuân Bái, gặp Phó trưởng công an xã Ðào Trọng Vinh, câu đầu tiên, anh phấn khởi khoe:

- Vừa có thêm một con nghiện làm đơn xin tự cai tại nhà. Anh này cũng tha thiết đề nghị chính quyền và công an giúp đỡ, quản lý chặt để làm lại cuộc đời như Dũng.

Tương lai của Xuân Bái trong cuộc chiến với ma túy đang diễn biến theo chiều hướng tốt, song vẫn ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn khó lường. Ðã có những cách làm chủ động, sáng tạo, có hiệu quả; cũng đã xuất hiện những tấm tương cai nghiện tại nhà thành công như Ðỗ Văn Dũng và một số trường hợp khác, song cả xã Xuân Bái hiện vẫn còn 39 con nghiện. Có cầu ắt có cung, một số tụ điểm buôn bán, sử dụng ma túy vẫn lén lút hoạt động. Cai nghiện ma túy tại nhà ở Xuân Bái, có ba người thành công, ra đường có thể ngẩng cao đầu mà đi, nhưng cũng có người chặt đứt ngón tay xin thề, rồi lại tự đóng cũi giam cầm tám tháng, nhưng rút cục đâu vẫn vào đấy.

Cuộc chiến với ma túy ở Xuân Bái vẫn còn nóng bỏng và quyết liệt. Làng quê ven dòng sông Chu ấy vẫn chưa thể bình yên, nếu không đẩy mạnh hơn nữa.