Mọi can thiệp từ bên ngoài đều có thể ảnh hưởng tới diễn tiến của quá trình lành sẹo. Vì vậy, bạn cần hiểu biết một cách đầy đủ về quá trình này để có thể tự chăm sóc tốt các vết thương.

Khi một tổ chức, cơ quan bị tổn thương, cơ thể ngay lập tức sẽ có những hoạt động để làm lành cơ quan đó. Quá trình này diễn ra rất phức tạp, với sự tham gia của nhiều loại tế bào và các chất hóa học. Hoạt động làm lành tổn thương diễn ra thông qua một chuỗi các phản ứng sinh hóa, các tế bào chuyên biệt tham gia vào từng khâu của quá trình với một trình tự chặt chẽ. Các tế bào chết sẽ bị loại trừ, tế bào mới sinh ra và bù đắp mô tổn thương, tái lập sự toàn vẹn của cơ thể. Người ta gọi đó là quá trình làm lành sẹo. Quá trình này thường khác nhau giữa các loại sang chấn:

Vết thương phẫu thuật: Đây là loại tổn thương đã được dự tính, xảy ra trong môi trường y tế đặc biệt. Vết thương được làm sạch, cầm máu tốt, có bờ đều đặn. Nếu không có những yếu tố khác tham gia, loại vết thương này thường chóng lành và không cần can thiệp.

Vết thương do chấn thương: Có nhiều mức độ, từ các vết rách da, xây xát, vết bỏng nhỏ đến bỏng nặng toàn thân, mảng rách da lớn sau tai nạn... Loại vết thương này thường có nguy cơ nhiễm trùng cao. Những tổn thương nhỏ có thể tự lành sau 2-3 ngày, còn vết thương lớn cần phải chăm sóc thật tốt, nếu không sẽ lâu lành và dẫn tới hoại tử.

Vết thương mạch máu: Thường có nguyên nhân bệnh lý nhất định như khối u chèn ép hoặc viêm tắc mạch. Hậu quả là tổ chức không được tưới máu nuôi dưỡng, dẫn đến hoại tử khô hoặc loét tại chỗ.

Các bệnh lý da: Biểu hiện dưới nhiều dạng như ban ngoài da, sẩn ngứa, bọng nước.

Quá trình lành sẹo trải qua nhiều giai đoạn. Đầu tiên là giai đoạn viêm. Cơ thể phản ứng lại sang chấn bằng cách đưa các tế bào tới để ngăn chặn sự xâm nhập của tác nhân lạ, bao vây những tế bào chết. Lúc này vết thương có biểu hiện sưng, nóng, đỏ, đau rõ rệt. Tiếp theo, các tế bào đặc biệt sẽ tới vùng viêm và tiết ra những chất để phân hủy các chất lạ như vi khuẩn hay bã. Sau khi đã loại trừ được tác nhân, cơ thể sẽ sản sinh những tế bào khác để bù đắp tổn thương. Các tế bào mới được phân chia rất nhanh chóng, các sợi collagen tổng hợp liên tục. Cuối cùng, lớp tế bào biểu bì sẽ phủ lấp bên ngoài tổn thương.

Vết thương chậm lành có thể do:

Không được làm sạch đúng cách: Khi vết thương bị vấy bẩn quá nhiều, hoặc vết thương ngoằn ngoèo, sâu, cơ thể không thể tự làm sạch, lúc đó nó không mọc được các mô hạt thay thế và không sẹo hóa được.

Nhiễm trùng: Khi vết thương bị nhiễm trùng, cơ thể không làm sạch ngay được vết thương bởi hoạt động của các vi khuẩn. Vi khuẩn có thể từ bên ngoài xâm nhập, do băng bó không đảm bảo vô trùng hoặc từ các vùng khác lan đến.

Vết thương không được tưới máu đầy đủ: Lành sẹo chậm hơn do thiếu các tế bào cũng như thiếu dinh dưỡng và lượng ôxy cần thiết.

Để vết thương mau lành sẹo, điều đặc biệt quan trọng là phải đánh giá và xử trí đúng. Đầu tiên, phải giữ vệ sinh vết thương thật tốt; tốt nhất là rửa bằng thuốc sát trùng. Nếu không có thì dùng nước đun sôi để nguội hay nước máy vô khuẩn để rửa. Nên dùng các loại thuốc sát trùng thông thường hoặc xà phòng nhẹ rửa nhiều lần cho đến khi vết thương được làm sạch hoàn toàn. Không vì đau hay vội vã mà bỏ qua giai đoạn này vì nó có tính quyết định cho quá trình lành sẹo. Sau khi làm sạch, có thể băng bằng gạc mỏng, sạch, không nên băng kín vì có thể làm nhiễm trùng nặng hơn.

Đối với các vết thương to, vấy bẩn nhiều hoặc vết bỏng nặng, cần đến cơ sở y tế để kiểm tra và xử trí. Khi bị nhiễm trùng, việc sử dụng thuốc tại chỗ hay toàn thân phải do thầy thuốc quyết định. Tuyệt đối không được tự ý dùng thuốc vì có thể dẫn đến những biến chứng như dị ứng, hoại tử vết thương, bội nhiễm, nhiễm trùng huyết. Ngoài ra, việc dùng thuốc không đúng cách sẽ để lại sẹo xấu, ảnh hưởng tới mặt thẩm mỹ cũng như sức khỏe.

(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)