Giải thưởng trị giá 1,3 triệu USD này sẽ được chia cho ba nhà khoa học: Robert H. Grubbs, 63 tuổi, thuộc Viện Công nghệ California; Richard R. Schrock, 60 tuổi, Viện Công nghệ Massachusetts, và Yves Chauvin, 74 tuổi, giám đốc nghiên cứu danh dự của Viện Institut Francais du Petrole (Pháp).

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển cho biết, các nhà khoa học này đã giải thích và cải thiện được một quy trình có tên là metathesis. Quy trình này trao đổi các nguyên tử giữa các phân tử để tạo nên các loại vật chất mới, và các nhà khoa học trúng giải đã biến quy trình này thành một trong những loại phản ứng quan trọng nhất trong ngành hóa học hữu cơ. Ngành hóa học hữu cơ là ngành chuyên xử lý các hợp chất carbon.

Ông William F. Carroll Jr., Chủ tịch Hội hóa học Hoa Kỳ nói trong một bản thông cáo: “Các phản ứng metathesis là một công cụ cực kỳ quan trọng để tạo ra các loại thuốc mới chống lại rất nhiều đại dịch lớn trên thế giới như ung thư, Alzheimer và AIDS. Chúng cũng được dùng để chế tạo thuốc diệt cỏ, các hợp chất polyme mới và nhiên liệu”.

Trong một buổi họp báo tại Stockholm, để minh họa cho quá trình trao đổi nguyên tử, hai thành viên của Ủy ban Giải thưởng Nobel đã mời hai nữ trợ lý ra nhảy và sau đó đổi bạn nhảy.

Năm 1971, ông Chauvin đã giải thích về nguyên lý hoạt động của các phản ứng metathesis và những loại hợp chất kim loại có thể được sử dụng làm chất xúc tác cho phản ứng. Còn ông Schrock hồi năm 1990 đã là người đầu tiên sản xuất thành công một chất xúc tác hợp chất kim loại hữu hiệu cho phản ứng. Hai năm sau, ông Grubb đã phát triển loạt chất xúc tác cải tiến đầu tiên.

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển cho rằng, các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học này đã mang đến những phương pháp chế tạo hóa chất hữu hiệu hơn và sản sinh ra ít chất thải có hại hơn, một tiến bộ lớn cho “ngành hóa học xanh”. Trong thông cáo của mình, viện này viết: “Metathesis là một thí dụ cho thấy mức độ quan trọng của việc áp dụng khoa học cơ bản để mang lại lợi ích cho con người, xã hội và môi trường”.

Anastas, Giám đốc Viện Hóa học xanh cho biết phương pháp này đòi hỏi sử dụng ít nguyên liệu ban đầu và năng lượng hơn và gần như không tạo ra chất thải

Ông Grubb cho biết, việc được trao giải là một trong những điều bất ngờ nhất trong sự nghiệp của ông. Ông nói: “Hãy cứ nghiên cứu khoa học và mọi việc sẽ đến… Khoa học, đặc biệt là hóa học, cần phải có một thời gian nghiên cứu lâu dài để đạt được thành quả. Có những thứ mà chúng tôi đã nghiên cứu tới 30, 35 năm trời”. Ông nói rằng một công ty thiết bị thể thao đã bán ra thị trường một loại gậy bóng chày được tạo ra bằng phản ứng metathesis, và quy trình này cũng được sử dụng để chuyển đổi loại dầu từ hạt trong các sản phẩm thường được tạo ra từ dầu hỏa.

Ông Chauvin, hiện đang ở TP Tours (Pháp) thì cho biết ông cảm thấy “lúng túng chứ không vui sướng” và nói rằng: “Tôi đã có một cuộc sống yên tĩnh, và giờ đây thì nó sẽ không còn được như vậy nữa”. Ông cũng đánh giá cao các ông Grubbs và Schrock. Còn ông Schrock, trong một cuộc họp báo tại Viện Công nghệ Massachusetts cho biết đối với ông, giải Nobel là một vinh dự cực kỳ to lớn.

Đây là giải Nobel thứ ba được công bố trong năm nay. Trước đó, ngày 3-10, giải Nobel Y học đã được trao cho hai nhà khoa học Autralia Barry J. Marshall và Robin Warren; ngày 4-10 giải Nobel Vật lý đã thuộc về hai nhà khoa học Mỹ John L. Hall, Roy J. Glauber, một nhà khoa học Đức Theodor W. Haensch.