Năm cuối của hạn ngạch?

Đình Chúc
Sáng ngày 9.12 tại Washington (Mỹ), Biên bản ghi nhớ giữa Chính phủ VN và Chính phủ Mỹ gia hạn Hiệp định về thương mại hàng dệt may trong năm 2006 đã được ký kết. Theo đó, sẽ có 25 chủng loại hàng dệt may VN xuất khẩu sang Mỹ bị áp dụng hạn ngạch.

Phải khẳng định ngay, đây là một tin vui nhưng không bất ngờ. Một khi VN chưa gia nhập WTO, chắc chắn hàng dệt may vẫn sẽ phải chịu hạn ngạch. Hơn thế, năm nay việc gia hạn hạn ngạch còn được ấn định quá muộn. Trong khi các năm trước đó, ngay từ tháng 8, tháng 9, việc gia hạn hạn ngạch cho năm sau đã hoàn tất và các DN có ít nhất là 3- 4 tháng để chuẩn bị đơn hàng. Tuy nhiên dù sao thì muộn còn hơn không và giờ là lúc các DN đang chạy nước rút tìm kiếm các đơn hàng cho năm 2006.

Song điều muốn nói ở đây là câu chuyện hạn ngạch nay đã chuyển theo một hướng khác. Còn nhớ, các năm 2001- 2004, nó luôn là đề tài nóng bỏng trong làng dệt may VN. "Chiếc bánh" quota được các cơ quan quản lý nghĩ ra trăm phương ngàn kế ngõ hầu có thể chia phần một cách công bằng nhất. Nhưng quanh đi quẩn lại nó vẫn không thoát khỏi cơ chế "xin- cho"- mầm mống nảy sinh tiêu cực.

Bài học đau xót từ vụ tiêu cực "chạy quota" năm 2004 đã khiến Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển mạnh dạn áp dụng cơ chế cho chuyển nhượng hạn ngạch một cách có kiểm soát. Đặc biệt, khi nhận thấy tình trạng "đóng băng" một số chủng loại hàng dệt may xuất khẩu (kể cả những mặt hàng nóng), Bộ Thương mại đã mạnh dạn "tháo khoán" quota (tức cấp visa tự động). Kết quả là 3 tháng cuối năm, thị trường dệt may sôi động trở lại. Năm 2006 này cũng vậy, Bộ Thương mại vẫn tiếp tục áp dụng cơ chế cấp visa tự động cho tất cả các chủng loại hàng trong 6 tháng đầu năm.

Rõ ràng là câu chuyện quota giờ có vẻ không còn căng thẳng, bức xúc như vài năm trước đây. Các nhà quản lý đã mở cho nó một thị trường thông thoáng với một cơ chế cấp visa cũng hết sức cởi mở. Tuy nhiên, còn quota tức là còn bị bó buộc và đã còn "định lượng" thì những lúc khan hiếm vẫn nảy sinh những cơ chế phân bổ, chia chác. Bởi thế, trong một lần phát biểu trước báo giới, Phó Thủ tướng Vũ Khoan bộc bạch: "Tôi mong một ngày nào đó dệt may của VN sẽ không còn chịu hạn ngạch, lúc đó sẽ chỉ có cạnh tranh để vươn lên".

Có lẽ mong muốn của Phó Thủ tướng sắp thành hiện thực, bởi trong Biên bản ghi nhớ nói trên có một lưu ý rất quan trọng rằng: Nếu năm 2006, VN gia nhập WTO thì Mỹ sẽ bỏ hạn ngạch cho hàng dệt may. Mà khả năng này thì hoàn toàn có thể. Vậy thì hãy cầu mong: Năm 2006 sẽ là năm cuối cùng còn hạn ngạch của ngành dệt may VN!