Công cuộc đổi mới 20 năm qua ở nước ta đã đạt những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử và cho chúng ta nhiều bài học quý báu. Tình hình mới và nhiệm vụ mới đòi hỏi Ðảng và nhân dân ta tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới theo phương hướng:

Ðổi mới mạnh mẽ hơn, toàn diện và đồng bộ hơn

Thế và lực của nước ta qua 20 năm đổi mới đã được tăng cường. Thành tựu đổi mới gây niềm phấn khởi lớn trong nhân dân và được dư luận thế giới đánh giá cao. Ðổi mới là quá trình cách mạng không thể đảo ngược. Nhưng chúng ta chưa thể tự thỏa mãn với những gì đã làm được. Bên cạnh thành tựu, còn những yếu kém và hạn chế, để tiếp tục tiến lên, Ðảng và nhân dân ta cần đổi mới mạnh mẽ hơn, toàn diện và đồng bộ hơn. Chậm trễ, do dự thì bỏ lỡ cơ hội. Khẩn trương, tích cực thì mới phát triển nhanh, không bị tụt hậu.

Ðổi mới toàn diện và đồng bộ là đổi mới từ tư duy, nhận thức đến hành động; từ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại; từ hoạt động lãnh đạo của Ðảng, quản lý của Nhà nước đến hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, các tổ chức xã hội; từ hoạt động của cấp trung ương đến hoạt động của địa phương và cơ sở.

Trước hết, vẫn cần tiếp tục đổi mới tư duy, nhất là tư duy kinh tế. Ðấy là sự tiếp tục nhận thức đúng đắn hơn về chủ nghĩa Mác - Lê-nin và về chủ nghĩa xã hội, bổ sung, phát triển, vận dụng sáng tạo vào thực tiễn Việt Nam, phù hợp với truyền thống, văn hóa và cuộc sống của người Việt Nam; về con đưòng đi lên chủ nghĩa xã hội; về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Tư duy của Ðảng và nhân dân ta đã có sự đổi mới đầy ấn tượng trên nhiều vấn đề quan trọng về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân và phù hợp xu thế thời đại. Tình hình thế giới và trong nước hiện nay có nhiều đặc điểm mới, với tính chất phức tạp ngày càng tăng, vì vậy, chúng ta cần có cách nhìn mới, cách nghĩ mới và cách làm mới, không bảo thủ, không giáo điều.

Ðổi mới kinh tế đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị, đổi mới chính sách xã hội. Cần kết hợp chặt chẽ hơn, đồng bộ hơn, với tinh thần đổi mới hơn, nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Ðảng là then chốt với phát triển văn hóa-nền tảng tinh thần của xã hội; tăng trưởng kinh tế gắn với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; phát triển kinh tế với tăng cường quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Phấn đấu đạt mức tăng trưởng kinh tế cao, liên tục nhiều năm; tạo sự tiến bộ rõ rệt về nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của từng doanh nghiệp và cả nền kinh tế; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, quan tâm công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghịêp, nông thôn; xây dựng đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế; phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo; phát triển con người và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia và an ninh quốc gia; giữ vững môi trường hòa bình; đổi mới phương thức hoạt động của hệ thống chính trị.

Ðổi mới mạnh mẽ hơn, toàn diện và đồng bộ hơn là tất yếu đối với nước ta trong bước phát triển mới, nhằm sớm ra khỏi tình trạng kém phát triển.

Phát triển nhanh và bền vững hơn

Trong tiến trình đổi mới, chúng ta cần có nhận thức mới về vấn đề phát triển, bảo đảm chất lượng của phát triển, không chấp nhận phát triển bằng bất cứ giá nào. Phát triển nhanh và bền vững là yêu cầu vừa cấp bách vừa lâu dài, có ý nghĩa sống còn đối với nhân dân ta. Chủ nghĩa xã hội không tương dung với một nền kinh tế thấp kém, của cải xã hội ít ỏi, thị trường vắng vẻ, đời sống nhân dân nghèo nàn, trình độ văn hóa, khoa học, công nghệ lạc hậu. Nước ta vẫn còn là một nước nghèo. Ðể vươn lên, nền kinh tế nước ta phải có tốc độ tăng trưởng cao. Chỉ có phát triển nhanh và bền vững mới có điều kiện để thúc đẩy nền kinh tế phát triển có hiệu quả và có sức cạnh tranh, không chạy theo tốc độ và số lượng đơn thuần, nâng cao không ngừng đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, giữ vững ổn định chính trị-xã hội, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, nâng cao vị thế nước ta trên thế giới.

Phát triển nhanh và bền vững về kinh tế là mang lại hiệu quả kinh tế cao, sức cạnh tranh mạnh, nền kinh tế vĩ mô ổn định, nền tài chính - tiền tệ vững vàng, giá cả không biến động lớn, kết cấu hạ tầng tương đối đầy đủ, cơ cấu kinh tế chuyển dịch hợp lý, an ninh lương thực và năng lượng được bảo đảm, dự trữ quốc gia dồi dào, dịch vụ, thương mại, xuất nhập khẩu tăng mạnh, vốn đầu tư xã hội liên tục tăng... Phát triển nhanh và bền vững về kinh tế còn là phát huy và khuyến khích mạnh mẽ mọi hình thức sở hữu, mọi thành phần kinh tế, mọi nguồn lực xã hội, không phân biệt đối xử, không kỳ thị bất cứ ai.

Phát triển nhanh và bền vững về xã hội là con người được đặt vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, mọi người đều có cơ hội phát huy tài năng, trí tuệ của mình, tham gia quá trình phát triển và thụ hưởng thành quả phát triển, chất lượng cuộc sống không ngừng được nâng cao. Các chính sách xã hội được thực hiện theo tinh thần: Nhà nước tiếp tục tăng nguồn lực, đầu tư cho các mục tiêu, các chương trình quốc gia về giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục thể thao, hỗ trợ vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bảo đảm cho người nghèo, vùng nghèo được hưởng ngày càng nhiều các dịch vụ công cộng; đồng thời phát huy tiềm năng trí tuệ và các nguồn lực vật chất trong nhân dân, của toàn xã hội để cùng Nhà nước thực hiện các chính sách xã hội. Phát triển nhanh và bền vững còn là bảo vệ môi trường sinh thái: tăng tỷ lệ che phủ rừng, tăng diện tích trồng cây xanh ở các khu đô thị; nhân dân được sử dụng nước sạch; các cơ sở sản xuất áp dụng công nghệ sạch, được trang bị các thiết bị làm giảm ô nhiễm; xử lý rác thải, nước thải.

Những năm sắp tới, nhân dân ta cần phấn đấu quyết liệt hơn để nước ta phát triển nhanh và bền vững hơn. Giải phóng mạnh mẽ hơn nữa mọi lực lượng sản xuất, mọi tiềm năng của con người.

Ðổi mới là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân tiến hành, vì lợi ích của nhân dân. Ðể tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế nhanh và bền vững, cần giải phóng mạnh mẽ hơn nữa mọi lực lượng sản xuất, mọi nguồn lực trong nước và ngoài nước, mọi tiềm năng của con người Việt Nam, mọi sức mạnh vật chất và tinh thần của toàn dân tộc Việt Nam, vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh".

Huy động mạnh mẽ hơn, hiệu quả hơn tiềm năng kinh tế của mọi công dân, mọi thành phần kinh tế, mọi vùng kinh tế, mọi ngành kinh tế, tháo gỡ mọi vướng mắc, dỡ bỏ mọi vật cản để khơi dậy mọi nguồn lực to lớn trong dân. Khuyến khích, cổ vũ mọi doanh nhân và mọi người dân làm giàu chính đáng cho mình và cho đất nước. Ở nước ta, hiện có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế. Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng lâu dài, là khu vực kinh tế hoạt động có hiệu quả và ít thất thoát nhất. Kinh tế cổ phần ngày càng phát triển, trở thành hình thức tổ chức kinh tế phổ biến. Các thành phần kinh tế có "sân chơi" bình đẳng, không có sự phân biệt đối xử. Nhà nước có thể có chính sách ưu đãi, không theo thành phần kinh tế mà dành cho một số sản phẩm, ngành kinh tế nào đó để thúc đẩy phát triển nhanh hơn theo định hướng chiến lược. Cần tạo môi trường thuận lợi, có cơ chế, chính sách khuyến khích các doanh nhân trong nước và doanh nhân là người Việt Nam định cư ở nước ngoài tham gia phát triển kinh tế-xã hội. Các trí thức, nhà khoa học, chuyên gia, kỹ thuật viên cao cấp trong số kiều bào ta ở nước ngoài cũng có nhiều tiềm năng và có nguyện vọng tham gia xây dựng đất nước.

Trong tiến trình đổi mới, con người là nguồn lực của mọi nguồn lực, là động lực của mọi động lực, được Ðảng, Nhà nước và toàn xã hội chăm lo. Cần phấn đấu để chỉ số phát triển con người(HDI) ở nước ta tăng hằng năm, nâng cao trình độ học vấn bình quân đầu người, giảm mạnh tỷ lệ người nghèo, tăng tuổi thọ của dân, đáp ứng ngày càng tốt hơn những nhu cầu đa dạng của nhân dân. Cần có những chính sách đầu tư nhiều hơn cho con người trong xã hội ta được phát triển toàn diện về văn hóa, tri thức, thể lực, nghề nghiệp, đạo đức, thẩm mỹ; bồi dưỡng nhân lực, trọng dụng nhân tài...

Mở rộng dân chủ hơn nữa

20 năm đổi mới đã làm sống động tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Dân là gốc, dân là chủ, dân làm chủ, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân. Công sức và trí tuệ của nhân dân đóng góp vào thành công của đổi mới là hết sức to lớn, thể hiện năng lực làm chủ của nhân dân. Xã hội càng phát triển thì yêu cầu về dân chủ càng cao. Phát huy mạnh mẽ hơn nữa dân chủ xã hội chủ nghĩa là mục tiêu và là động lực của công cuộc tiếp tục đổi mới.

Phát huy dân chủ làm cho nhân dân trở nên tích cực, năng động, sáng tạo, chủ động, cởi mở hơn trong việc tham gia đổi mới, xây dựng đất nước; làm cho các quan hệ xã hội được hài hòa, sự đồng thuận xã hội được tăng cường. Dân chủ ở cấp trung ương có tính quyết định, dân chủ ở cấp cơ sở là nền tảng. Dân chủ gắn với kỷ luật. Không thể có dân chủ mà lại không có kỷ luật. Cần khắc phục những hiện tượng vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời bác bỏ những lối dân chủ cực đoan, quá khích, những mưu toan lợi dụng vấn đề "dân chủ" hòng xóa bỏ thành quả đổi mới và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Dân chủ trước hết và chủ yếu được thực hiện thông qua Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhà nước tôn trọng và bảo đảm quyền dân chủ, quyền con người của mọi công dân; dựa vào nhân dân để xây dựng các chủ trương, chính sách, luật pháp. Bộ máy công quyền ở nơi nào hoạt động dân chủ thì ở đó nhân dân được phục vụ tốt. Cán bộ, công chức của Nhà nước phải thật sự là những người phục vụ đắc lực nhân dân. Những người kém phẩm chất và năng lực, tham nhũng, quan liêu, hách dịch không xứng đáng ở trong bộ máy nhà nước. Ðổi mới hoạt động của Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp, hoàn chỉnh hệ thống quy chế dân chủ, hệ thống pháp luật, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, đẩy mạnh cải cách hành chính, phòng chống tham nhũng đều nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Cần có những cơ chế bảo đảm người dân có quyền được nhận thông tin, được chất vấn và được giải đáp, được đưa những vụ khiếu nại, tố cáo chính đáng ra tòa xét xử nếu cơ quan hành chính không chịu giải quyết hoặc giải quyết sai.

Thực hiện tốt dân chủ trong Ðảng có ý nghĩa quyết định đến thực hiện dân chủ trong xã hội. Ðảng phải làm gương về dân chủ cho xã hội. Ðảng đổi mới phương thức lãnh đạo đối với Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân theo hướng phát huy dân chủ mạnh mẽ. Ðảng sinh hoạt theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Ðấy là sức mạnh của Ðảng. Tình trạng tập trung quan liêu, gia trưởng, độc đoán, không tôn trọng sự lãnh đạo tập thể, vô kỷ luật đều làm suy yếu Ðảng. Ðảng thực hiện dân chủ trong công tác tư tưởng, công tác tổ chức - cán bộ, công tác kiểm tra, giám sát, công tác lý luận thì phát huy được tính năng động, sáng tạo của đảng viên.

Mở rộng hơn nữa dân chủ làm cho công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội đạt nhiều thành tựu to lớn hơn.

Hội nhập kinh tế quốc tế chủ động và tích cực hơn

Qua 20 năm đổi mới, nước ta đã có bước tiến vượt bậc về quan hệ kinh tế đối ngoại, với nhận thức "nội lực là quyết định, ngoại lực là quan trọng". Từ chỗ bị bao vây, cấm vận về kinh tế, quan hệ kinh tế đối ngoại được thực hiện chủ yếu với một số nước xã hội chủ nghĩa, nay chúng ta đã mở rộng, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ kinh tế quốc tế, gắn kết kinh tế nước ta với kinh tế khu vực và kinh tế thế giới, hội nhập kinh tế quốc tế ở cả ba cấp độ: song phương, khu vực và toàn cầu.

Tình hình mới, nhiệm vụ mới đòi hỏi các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, các địa phương và nhân dân ta chủ động và tích cực hơn nữa trong việc hội nhập kinh tế quốc tế.

Nước ta đang hội nhập ngày càng sâu rộng vào hệ thống kinh tế khu vực và toàn cầu. Chúng ta đang đẩy mạnh đàm phán gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), hội nhập đầy đủ với Khu vực thương mại tự do Ðông - Nam Á (AFTA), cùng với các quốc gia khác trong ASEAN đẩy mạnh đàm phán các Hiệp định thương mại tự do với nhiều nước trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Quan hệ kinh tế song phương, đặc biệt là giữa nước ta với một số nước lớn, đã được nâng lên một tầm cao mới và đang phát triển mạnh. Ngày càng có nhiều doanh nghiệp trong nước ta, thuộc mọi thành phần kinh tế, đầu tư ra nước ngoài sản xuất kinh doanh.

Ðấy là cơ hội lớn để nước ta mở rộng thêm thị trường, tranh thủ thêm nhiều vốn và công nghệ mới, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức lớn. Chúng ta đang đứng trước sự cạnh tranh kinh tế quốc tế rất gay gắt, trước chính sách bảo hộ của một số nước phát triển với các rào cản thương mại hiện đại đối với hàng hóa của ta.

Ðiều quan trọng lúc này là chúng ta cần tiếp tục đổi mới tư duy kinh tế, tư duy về toàn cầu hóa kinh tế, có sự nhất trí cao, sự đồng thuận xã hội, có ý chí và có quyết tâm hội nhập kinh tế quốc tế một cách tích cực hơn, mạnh mẽ hơn, không rụt rè, không chần chừ, do dự.

Nhà nước ta tiếp tục thực hiện chương trình, phương thức sửa đổi, bổ sung hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới và phù hợp với quy định của các định chế và các đối tác kinh tế quốc tế. Cần nghiêm chỉnh thực hiện Luật Doanh nghiệp, Luật Ðầu tư, Luật Cạnh tranh đã được ban hành, tạo thuận lợi cho việc huy động mọi thành phần kinh tế đầu tư kinh doanh ở trong nước cũng như ở nước ngoài, cạnh tranh bình đẳng, xóa bỏ đặc quyền, hạn chế độc quyền kinh doanh, chấm dứt những chính sách ưu đãi, bảo hộ về kinh tế không hợp lý.

Hơn lúc nào hết, cán bộ, công chức làm công tác kinh tế đối ngoại và các doanh nghiệp cần nâng cao hơn nữa kiến thức về luật pháp quốc tế, thông lệ quốc tế, biết cách ngăn ngừa và xử lý kịp thời các vụ tranh chấp, bất đồng trong quan hệ kinh tế quốc tế có xu hướng ngày càng tăng. Cần phát triển và nâng cao năng lực của các tổ chức tư vấn luật, thành lập những trung tâm trọng tài quốc tế để bảo vệ các doanh nghiệp Việt Nam.

Chủ động và tích cực hơn nữa trong hội nhập kinh tế quốc tế phải trên cơ sở phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả kinh tế và uy tín kinh doanh, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, hai bên hoặc nhiều bên cùng có lợi và có lộ trình hội nhập quốc tế hợp lý.

Ðảng có năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu cao, là nhân tố quyết định thành công của đổi mới và phát triển ở nước ta. Ðảng cần tự đổi mới, tự chỉnh đốn mạnh mẽ hơn, có nguyên tắc và thường xuyên hơn. Ðảng tự đổi mới về nhiều mặt: đổi mới tư duy, đổi mới tổ chức, đổi mới đội ngũ cán bộ, đổi mới phong cách lãnh đạo và công tác. Ðảng chỉnh đốn tổ chức, bộ máy, lề lối làm việc... của mình. Ðổi mới và chỉnh đốn Ðảng gắn với nhau.

Ðảng tiếp tục nâng cao trình độ hiểu biết đất nước và thế giới, nâng cao năng lực tổ chức thực tiễn, nâng cao bản lĩnh lãnh đạo và tính kiên định cách mạng. Ðảng làm phong phú thêm trí tuệ của mình bằng cách nâng cao không ngừng trình độ lý luận, vận dụng sáng tạo những luận điểm và phương pháp luận của chủ nghĩa

Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời tổng kết thực tiễn sinh động của công cuộc đổi mới. Ðảng viên và tổ chức Ðảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

Ðảng đổi mới phương thức lãnh đạo đồng bộ với đổi mới phương thức hoạt động của hệ thống chính trị và đổi mới kinh tế. Khâu mấu chốt nhất là đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng đối với Nhà nước ở cấp trung ương và chính quyền ở cấp địa phương, hoàn thiện các quy chế, quy trình làm việc của các cấp ủy Ðảng và tổ chức Ðảng.

Ðảng tiếp tục lãnh đạo Nhà nước bằng đường lối, quan điểm, chủ trương, các nghị quyết, quyết định về các vấn đề lớn, có ý nghĩa chính trị quan trọng; tôn trọng và phát huy vai trò chủ động, sáng tạo và tinh thần trách nhiệm của cơ quan Nhà nước; lãnh đạo xây dựng Nhà nước thực sự trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu lực; lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ của Nhà nước, có phân công, phân cấp hợp lý. Ðảng lãnh đạo nhưng không làm thay Nhà nước.

Ðảng lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân bằng việc ban hành cơ chế, chính sách, tạo điều kiện cho các tổ chức nói trên hoạt động đúng hướng chính trị, đúng pháp luật và có hiệu quả; phát huy tinh thần tự chủ, sáng tạo của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong việc xây dựng, đổi mới tổ chức và hoạt động của mình.

Nâng cao hơn nữa chất lượng đảng viên là yêu cầu cấp bách hiện nay. Ðảng viên, dù ở cương vị công tác nào, phải tuyệt đối trung thành với nhân dân, với Tổ quốc và Ðảng, có đủ phẩm chất và năng lực hoàn thành nhiệm vụ, được nhân dân tin yêu. Ðảng cần đổi mới và hoàn thiện những chính sách, biện pháp giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, quản lý, giám sát đảng viên, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Ðại hội X của Ðảng sắp tới sẽ mở ra thời kỳ phát triển mới cho công cuộc đổi mới và sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Khát vọng cháy bỏng lúc này của nhân dân ta là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn, toàn diện và đồng bộ hơn, phát triển nhanh và bền vững hơn, thực hiện bằng được mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". Dân tộc ta có đầy đủ năng lực, trí tuệ và ý chí để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang đó.