Ý định dùng đồng tiền để mua tất cả mọi thứ, kể cả tình cảm và danh vọng không còn là cá biệt. Đó thực sự là loại virus rất nguy hiểm, nếu chúng ta không nhanh chóng và kiên quyết tìm cách tiêu diệt triệt để thì tác hại của nó sẽ rất khó lường.

Sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước đã buộc tất cả mọi người mà đặc biệt nhất là tuổi trẻ, phải thay đổi cách sống, cách giao tiếp và cách làm việc. Thế hệ trẻ đã chứng tỏ được tính năng động và khả năng thích ứng rất nhanh trước những yêu cầu mới mẻ này.

Lối sống hối hả đang hình thành

Tuy nhiên, muôn sự đều có tính hai mặt của nó cả. Bây giờ ra đường, ai cũng hối hả đi thật nhanh, đi với những phương tiện có thể đi nhanh nhất. Bây giờ, ai cũng hối hả mua thức ăn chế biến sẵn, hối hả mua các món ăn nhanh, hối hả mua các thứ đồ hộp gọn gàng đến mức ăn xong chẳng có gì để phải rửa. Bây giờ tất cả mọi việc đều phải nhanh như e-mail, tiện lợi và đa năng như điện thoại di động đời mới. Bây giờ, cả đến việc tìm hiểu và tỏ tình, thậm chí là cả nhận diện nhau trước khi tiến tới kết hôn cũng cậy nhờ ở mạng Internet. Đối với một bộ phận không nhỏ của tuổi trẻ, lối sống vội vã và sống gấp cũng đang từng bước được hình thành. Một khi quá vội vã thì thật khó mà chu tất, chất lãng mạn và thi vị của cuộc sống cũng vì thế mà vơi dần.

Thẩm định mọi giá trị bằng đồng tiền

Có một thời, ước vọng lớn của tuyệt đại đa số nhân dân ta là cơm no áo ấm, tiêu chí đạo đức phổ biến là “đói cho sạch, rách cho thơm”. Giờ đây mức sống chung của người Việt Nam hiện nay chưa thể sánh với mức sống của các nước tiên tiến, song có so với mức sống vài ba chục năm trước đây của chính chúng ta thì mới thấy được những bước tiến lớn của Việt Nam. Giờ đây, phần đông xã hội đã “ăn ngon, mặc đẹp” và do vậy, tiêu chí đạo đức có lẽ phải thay đổi. Nên chăng, chúng ta hãy thử cùng nhau giương cao một khẩu hiệu mới hơn và phù hợp hơn, ví dụ như “giàu cho đàng hoàng, sang cho tử tế”.

Sẽ thật là đáng tiếc nếu cách sống tốt đẹp không phát triển ngang tầm với mức sống vật chất đang ngày càng được nâng cao. Qua tiếp xúc và chân thành lắng nghe tâm tư của giới trẻ, chúng tôi thấy không ít người hiểu chưa đúng về những giá trị đích thực của cuộc sống. Hiện tượng dùng đồng tiền để định lượng và định tính ý nghĩa của mọi mối quan hệ trên đời không còn là cá biệt nữa.

Nảy nở chủ nghĩa cá nhân

Trong không khí chung của công cuộc đổi mới, một thế hệ trẻ đã và đang hăng say học tập, quyết nắm bắt cho bằng được tri thức khoa học và kỹ thuật. Tài năng trẻ xuất hiện ngày càng nhiều và những cống hiến đa dạng của họ là rất xứng đáng được trân trọng ghi nhận. Tuy nhiên, đặc trưng chung của quá trình lao động trí tuệ là phải huy động đến mức tối đa mọi khả năng sáng tạo riêng của mỗi người và dẫu muốn hay không thì về khách quan, điều đó cũng đã từng bước tạo ra xu hướng thiên dần về cá nhân. Trong lao động trí tuệ, nếu không biết tìm cách để tự khẳng định mình thì tất nhiên là sẽ không thể thành công, nhưng nếu lúc nào cũng chỉ biết đến đường đi riêng của mình thì chủ nghĩa cá nhân sẽ có cơ hội để nảy nở và phát triển. Thực trạng này dù chưa phải là đã đáng báo động, nhưng sau một thời gian tiếp cận khá dài, chúng tôi thấy những dự báo đầu tiên đã rất đáng phải quan tâm.

Ảnh hưởng của các trào lưu văn hóa ngoại nhập đối với lối sống của giới trẻ thành phố hiện nay có những mặt rất tốt đẹp và cũng có cả những mặt gây phương hại cho truyền thống đạo đức và văn hóa của cả dân tộc ta. Vấn đề còn lại của các cơ quan và những cá nhân có trách nhiệm là làm sao đưa ra được những biện pháp kịp thời và thỏa đáng, mở đường cho cái tốt mau chóng hội nhập và kiên quyết đẩy lùi, không cho cái xấu có cơ hội len lỏi vào bất cứ một ngóc ngách nào của xã hội ta.

Lý Thị Mai (Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn Tâm lý và Quản lý Giáo dục)