Theo Ts. Nguyễn Huy Quang, Bộ Luật Dân sự 2015 với điều 37 công nhận quyền chuyển đổi giới tính là một tiến bộ vượt bậc trong cách tiếp cận quyền con người, thể hiện tính nhân văn, nhân đạo cao cả của Đảng, Nhà nước ta.

Ts. Nguyễn Huy Quang. Ảnh Nhật Thy

Để thực hiện quyền này chúng ta phải có Luật chuyên ngành để điều chỉnh. Các nguyên tắc của việc chuyển đổi giới tính, ai là người được chuyển đổi giới tính và trình tự việc chuyển đổi giới tính cũng như một loạt các vấn đề khác có liên quan đó như vấn đề về hộ tịch, các quan hệ dân sự đều phải được quy định rõ ràng trong Luật.

Ts. Nguyễn Huy Quang cho biết, trước năm 2015, Luật không cho phép chuyển đổi giới tính đồng nghĩa với việc một bộ phận người dân không được sống đúng với giới tính mình mong muốn.

Điều này gây tổn thương tâm lý cũng như tình cảm của họ. Về mặt xã hội, nó không giảm được vấn đề kỳ thị và phân biệt đối xử. Cũng vì pháp luật không cho phép, nên họ phải ra nước ngoài chuyển đổi giới tính. Thiếu thông tin, phụ thuộc vào các đường dây đưa người ra nước ngoài, phần lớn là phẫu thuật chui, nên họ chịu tốn kém, nguy cơ rủi ro rất cao. 

Chuyển đổi giới tính đã khó, đến khi về nước sinh sống lại càng gặp nhiều trở ngại. Do pháp luật không cho phép nên họ không được công nhận về nhân thân, không được thay đổi giới tính trên giấy tờ. Những người này vô hình chung trở thành người “vô hình”, không được pháp luật thừa nhận. Các giấy tờ tùy thân như chứng minh thư, hộ chiếu, tiền thế chấp... không khớp với tình trạng cơ thể trên thực tế. Vì thế, họ gặp rất nhiều khó khăn trong quan hệ giao dịch dân sự, trong cuộc sống hàng ngày, không được bảo vệ trong các trường hợp diễn ra tội phạm liên quan hiếp dâm, hộ tịch, kết hôn...

Pháp luật đã thông qua, tuy nhiên người chuyển giới cũng phải chịu nhiều rủi ro. Thứ nhất, người chuyển đổi giới tính từ nam sang nữ hay ngược lại phải sử dụng hoocmon thường xuyên, trong suốt cuộc đời, dẫn tới bệnh tật, trong đó có ung thư. Thứ hai vì cơ thể hoàn thiện về giới tính, sinh học, giờ bị thay đổi nên tuổi thọ người chuyển đổi giới tính theo các nhà chuyên môn y học giảm khoảng 20 năm. Thứ ba là một số người sau khi chuyển đổi giới tính, chưa thích nghi kịp với nhiều thứ thay đổi, dẫn đến trầm cảm, thậm chí là tự sát.

Thứ tư là người chuyển đổi giới tính sẽ không bao giờ có con về mặt quan hệ thông thường. Nếu có bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cũng là bi kịch rất lớn vì gặp phải các vướng mắc trong xác định là cha hay mẹ, con cái gọi như thế nào, xã hội nhìn vào đứa trẻ ra sao... 

“Chúng ta cần có những nghiên cứu để bảo đảm khi mà luật ra đời sẽ có cơ sở pháp lý hoàn thiện để người chuyển giới được thật sự được thực hiện quyền của mình”, Ts. Nguyễn Huy Quang nói.

Ts. Nguyễn Huy Quang cho biết, trong quá trình xây dựng Luật, việc chia sẻ thông tin về y tế của các chuyên gia, bác sỹ Việt Nam cũng như chuyên gia về chính sách và chia sẻ thực tế của các bạn đã chuyển giới là hết sức cần thiết. Bước đầu, Bộ Y tế đã “hình dung” được những quan hệ pháp luật cần thiết trong dự án Luật chuyển đổi giới tính.

Trước hết, Luật phải có quy định về mặt nguyên tắc như không được kỳ thị phân biệt đối xử với người chuyển giới; người chuyển giới được sống thật với giới tính của mình, được hòa nhập xã hội, được tạo cơ hội công ăn việc làm như những công dân bình thường khác. Tiếp đó là quy định về trình tự thủ tục chuyển đổi giới tính. Sau khi được chuyển giới hoàn toàn, người chuyển giới sẽ có chứng nhận y học đã chuyển đổi từ nam sang nữ hoặc từ nữ sang nam. Từ giấy chứng nhận đó các cơ quan liên quan sẽ chuyển đổi giấy khai sinh, chứng minh thư, hộ chiếu cho họ.

“Khi đã được công nhận, thì các quan hệ dân sự, hình sự, hôn nhân và các quan hệ khác sẽ áp dụng theo điều mà hộ tịch đã công nhận”, TS Nguyễn Huy Quang nói.

TS Nguyễn Huy Quang cho biết thêm, về kỹ thuật chuyển giới, Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện được ở các bệnh viện trung ương đầu ngành như Việt Đức, Nội tiết trung ương, Từ dũ thậm chí bệnh viện tuyến tỉnh. Về điều trị nội tiết tố, nếu như có Luật, các bác sỹ đủ điều kiện kê đơn sẽ khám bệnh, đưa đơn thuốc để duy trì giới tính cho người thực hiện việc chuyển giới…