Tọa đàm “Bảo vệ tương lai – Chiến lược mới nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma túy ở Việt Nam” Ảnh: Thùy Chi

Đây là thông tin được đưa ra tại buổi tọa đàm “Bảo vệ tương lai – Chiến lược mới nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma túy ở Việt Nam” do Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) tổ chức chiều 5/9, tại Hà Nội.

Buổi tọa đàm có sự tham gia của ông Sébastien Mosneron Dupin, Tổng  Giám đốc Cơ quan Hỗ trợ Kỹ thuật Quốc tế Pháp (Expertise France); GS. Francoise Barre-Sinoussi, nhà khoa học từng đoạt giải Nobel vì tìm ra virus HIV; TS. Nghiêm Vũ Khải, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam; Bác sĩ Khuất Thị Hải Oanh, Giám đốc SCDI và ông Phạm Thành Công, trưởng nhóm Gạch đầu dòng.

Lây nhiễm HIV đang gia tăng trong thanh thiếu niên

Giáo sư Francoise Barre-Sinoussi, nhà khoa học từng đoạt giải Nobel vì tìm ra virus HIV cho biết, tình trạng lây, nhiễm HIV trên toàn cầu mặc dù đã giảm ở các nhóm tuổi khác nhưng vẫn đang gia tăng trong nhóm thanh thiếu niên. Theo Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), thanh niên tuổi từ 15 tới 24 chiếm 39% trong tổng số các ca nhiễm HIV mới ở người lớn vào năm 2012. Tuy nhiên, hiệu quả của các nỗ lực can thiệp nhằm giải quyết vấn đề này còn rất hạn chế.

GS. Barre-Sinoussi phân tích: “Thanh thiếu niên thuộc các nhóm chủ chốt, như người sử dụng ma túy, người lao động tình dục, người đồng tính nam, nam quan hệ tình dục đồng giới và người chuyển giới gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận tới các dịch vụ dự phòng, hỗ trợ và điều trị. Bên cạnh các rào cản khác, những dịch vụ thiết yếu không phải lúc nào cũng phù hợp với nhu cầu và điều kiện sống của những nhóm này, đồng thời tính hiệu quả của các dịch vụ này đối với họ cũng thường thấp hơn so với các nhóm tuổi khác”.

Hiện nay, Việt Nam đang đối mặt với thách thức tương tự. Thanh thiếu niên được sinh ra trong nền kinh tế thị trường và lớn lên trong thời đại kỹ thuật số, có sự khác biệt về mặt văn hóa và xã hội so với thế hệ trước đây. Họ sử dụng những loại ma túy khác và theo những cách thức khác, chẳng hạn như hút methamphetamine dạng tinh thể (còn được gọi là “đá”) thay vì tiêm chích heroin. Hành động này gây nguy cơ nhiễm HIV cao, thông qua các hành vi tình dục không an toàn. Việc sử dụng ma túy trong các nhóm chủ chốt khác như nam quan  hệ tình  dục đồng  giới  và  người  lao động  tình  dục làm  tăng nguy  cơ lây nhiễm HIV.

Hiện nay, các chương trình can thiệp có hiệu quả để dự phòng HIV trong nhóm người tiêm chích heroin thông qua phân phát bơm kim tiêm và điều trị thay thế là không phù hợp với thanh thiếu niên hút “đá”. Các chương trình nhằm ngăn chặn lây, nhiễm HIV qua đường tình dục trong nhóm người lao động tình dục và nam quan hệ tình dục đồng giới thông qua phân phát bao cao su ít có tác động tới những người đang chịu tác dụng kích thích của methamphetamine.

Khoảng trống trong các chương trình can thiệp

Chính vì vậy, Bác sĩ Khuất Thị Hải Oanh, Giám đốc SCDI chỉ ra khoảng trống trong các chương trình can thiệp hiện nay: “Các dự án nhằm phòng ngừa lây, nhiễm HIV ở người sử dụng ma túy hiện nay đều tập trung vào những người tiêm chích heroin, trong khi chỉ khoảng 10% khách hàng của các dự án này là những người dưới 25 tuổi. Vì vậy, dự án ‘Bảo vệ tương lai’ sẽ là dự án đầu tiên dành riêng cho thanh niên sử dụng ma túy tại Việt Nam”.

Ông Sébastien Mosneron Dupin, Tổng  Giám đốc Cơ quan Hỗ trợ Kỹ thuật Quốc tế Pháp cho biết, Cơ quan Hỗ trợ Kỹ thuật Quốc tế Pháp rất vinh dự được tài trợ cho dự án, thông qua Sáng kiến 5% với dự án này, bằng khoản tài trợ 860.000 euro trong 3 năm.

“Sáng  kiến  5%  nhằm  bổ sung  cho  Quỹ Toàn cầu, là sự thể hiện cam kết của nước Pháp trong cuộc chiến chống lại các bệnh truyền nhiễm. Để đẩy lùi đại dịch, việc tiếp cận với các dịch vụ phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị cho các nhóm dễ bị tổn thương là chiến lược thiết yếu. Chúng tôi đánh giá cao vai trò của cộng đồng và tin rằng chúng ta còn rất nhiều việc phải làm để có thể tiếp cận với các nhóm chủ chốt”, ông Mosneron Dupin nói.

Cung cấp dịch vụ tại 8 tỉnh/thành phố

Dự án sẽ bắt đầu bằng một nghiên cứu để tìm hiểu xuất thân và môi trường xã hội của thanh niên sử dụng ma túy, các tác động, ảnh hưởng của ma túy và các hành vi khiến gia tăng nguy cơ lây nhiễm HIV.

Kết quả của nghiên cứu sẽ giúp cho việc xây dựng các chiến lược can thiệp trong thời gian tới. Bên cạnh đó, dự án sẽ cung cấp kinh phí và hỗ trợ kỹ thuật cho các nhóm cộng đồng để khởi xướng và thực hiện các can thiệp được xác định là hiệu quả cao đối với thanh niên sử dụng ma túy tại từng địa bàn.

Theo kế hoạch, dự án sẽ làm việc với các mạng lưới của các nhóm chủ chốt, 20 nhóm cộng đồng tại 8 tỉnh/thành phố (Hà Nội, TP.HCM, Khánh Hòa, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Bình, Ninh Bình, Nghệ An) để tiếp cận và cung cấp dịch vụ cho ít nhất 8.000 thanh niên sử dụng ma túy và giúp họ kiểm soát HIV.

Với sự hỗ trợ của các chuyên gia kỹ thuật từ Pháp, dự án dự kiến sẽ can thiệp để làm giảm hành vi nguy cơ với HIV, cũng như giảm sử dụng và giảm tình trạng lệ thuộc vào ma túy thông qua các can thiệp về xã hội và các biện pháp trị liệu phù hợp.

TS. Nghiêm Vũ Khải, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) cho rằng: “Ý nghĩa của dự án vượt ra ngoài mục tiêu kiểm soát HIV. Vấn đề sử dụng ma túy ở giới trẻ đang là một nỗi trăn trở rất lớn của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, cũng như toàn xã hội vì nó ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội, sức khỏe và giống nòi. Chúng tôi hy vọng là dự án này, ngoài việc dự phòng HIV, còn góp phần làm giảm tác hại của ma túy và tăng hòa nhập xã hội đối với thanh thiếu niên”.