Theo số liệu thống kê của Ban Chỉ đạo Tây Bắc, tung bình mỗi năm Tây Bắc phát hiện khoảng 3.000 người nhiễm mới HIV, hiện toàn khu vực vẫn có trên 63.500 người nhiễm HIV cần được chăm sóc, điều trị thường xuyên, liên tục, suốt đời. Trong khi đó, hiểu biết về HIV trong cộng đồng dân cư, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế.

Nguy cơ cao lây nhiễm HIV ở Tây Bắc là lây nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy, cụ thể là do sử dụng chung bơm kim tiêm; lây nhiễm HIV sang vợ, bạn tình của họ; lây nhiễm HIV từ mẹ sang con; lây nhiễm HIV từ nữ bán dâm sang nam giới bình thường… Do đó, HIV đang là gắng nặng bệnh tật ở Tây Bắc.

Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), thời gian gần đây, số người nhiễm mới HIV hàng năm có xu hướng chững lại, nhưng lại dịch chuyển mạnh về những địa bàn vùng sâu, vùng xa, nơi có mức độ bao phủ của các dịch vụ chăm sóc, tư vấn về HIV/AIDS còn thấp và vẫn còn rất nhiều khoảng trống trong việc cung cấp thông tin.

Trao đổi với phóng viên Trang tin Tiếng Chuông về vấn đề này, Giám đốc Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Sơn La, Đàm Văn Hưởng khẳng định, hiện nay dịch HIV/AIDS không chỉ tập trung ở các khu vực thành thị mà có xu hướng lan rộng ra các khu vực giao thông đi lại khó khăn, trình độ dân trí còn thấp, gắn liền với tệ nạn buôn bán, sử dụng ma túy cao đặc biệt là khu vực biên giới.

Giám đốc Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Sơn La, Đàm Văn Hưởng - Ảnh: Thùy Chi

Trong vấn đề này, khoảng trống lớn nhất là nhận thức của thanh thiếu niên và dân cư vùng kinh tế kém phát triển về HIV vẫn còn thấp, góp phần gia tăng sự lây nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư và làm giảm tỷ lệ người nhiễm HIV đến xét nghiệm, tăng sự kỳ thị trong cộng đồng.

Đồng thời, đối tượng nhiễm HIV/AIDS không khai đúng địa chỉ, họ tên và thường xuyên thay đổi nơi cư trú nên công tác giám sát, phát hiện, tư vấn gặp nhiều khó khăn.

Ông Đàm Văn Hưởng cho hay, đây cũng là khó khăn lớn Sơn La đang gặp phải. Là tỉnh miền núi có 12 dân tộc anh em cùng sinh sống, trình độ dân trí chưa cao, thêm vào đó địa hình miền núi rộng, giao thông đi lại còn nhiều khó khăn nên việc tuyên tuyền phòng chống HIV/AIDS và các bệnh lây truyền qua đường tình dục ở Sơn La gặp nhiều khó khăn. Chính vì vậy, số người được tiếp cận dịch vụ điều trị HIV/AIDS còn nhiều hạn chế.

Trong 10 tháng đầu năm 2015, tổng số người nhiễm HIV phát hiện mới tại tỉnh là 405 người, chuyển sang giai đoạn AIDS là 525 người, số tử vong do AIDS là 110 người. Ước tính số người nhiễm HIV phát hiện mới hàng năm trung bình khoảng 600 người, đáng lưu ý, số phát hiện mới nhiễm HIV là phụ nữ và trẻ em có xu hướng gia tăng.

Bên cạnh đó, nhân lực, mạng lưới phòng chống HIV/AIDS từ tỉnh đến cơ sở mỏng, đặc biệt là tuyến huyện, xã; kỹ năng tư vấn, chăm sóc người nhiễm HIV tại nhà của nhân viên chăm sóc cần được nâng cao hơn. Tại các địa phương, cán bộ chuyên trách chương trình chủ yếu là kiêm nghiệm, năng lực còn hạn chế và thiếu về số lượng.

Trước tình hình đó, tỉnh Sơn La đang gặp nhiều khó khăn với các khoảng trống về các dịch vụ HIV/AIDS để hướng tới mục tiêu 90 - 90 - 90. Sơn La là một trong 5 tỉnh được Bộ Y tế và các nhà tài trợ cùng Dự án Quỹ toàn cầu Phòng, chống HIV/AIDS ưu tiên hỗ trợ nhằm hướng đến việc đạt mục tiêu 90 - 90 - 90 vào năm 2017.

Ông Đàm Văn Hưởng cho rằng, để thực hiện thành công mục tiêu 90 - 90 - 90 tiến tới kết thúc dịch AIDS, các tỉnh vùng Tây Bắc cần quyết liệt triển khai toàn diện các dịch vụ từ dự phòng, chẩn đoán về chăm sóc, điều trị. Hoạt động dự phòng, can thiệp giảm thiểu cần ưu tiên tập trung vào các địa bàn có tình hình dịch HIV và có nguy cơ xuất hiện dịch HIV cao.

Bên cạnh đó, triển khai đồng bộ các can thiệp từ dự phòng đến điều trị cho đối tượng nhiễm HIV như truyền thông thay đổi hành vi, mở rộng phân phát bơm kim tiêm, bao cao su, điều trị Methadone. Đơn giản các thủ tục hành chính theo hướng dẫn mới để tăng thu dung bệnh nhân.

Tại Sơn La, trong năm 2016, tỉnh tập trung mở rộng các can thiệp ưu tiên nhằm tăng cường tiếp cận với quần thể đích, hỗ trợ tiếp cận với xét nghiệm HIV, điều trị và duy trì điều trị ARV trên địa bàn. Đồng thời, tiếp tục mở rộng phòng xét nghiệm tại các bệnh viện tuyến huyện có thể thực hiện được xét nghiệm khẳng định nhiễm HIV theo quy định của Bộ Y tế. Thành lập các cơ sở điều trị HIV tại khoa khám bệnh các bệnh viện tại các huyện hiện chưa có dịch vụ này.

Các tỉnh trong vùng tiếp tục tập trung mở rộng xét nghiệm HIV dựa vào cộng đồng, bao gồm người có hành vi nguy cơ cao; tiến tới mở rộng và phân cấp mạng lưới phòng xét nghiệm khẳng định HIV tại tuyến huyện bằng 3 test nhanh.

Ngoài ra, tập trung mở rộng mạng lưới cấp phát thuốc ARV, cấp phát thuốc Methadone tại xã, phường. Ngành y tế tỉnh sẽ thực hiện điều trị ARV theo tiêu chuẩn mới: Điều trị ARV không phụ thuộc số lượng CD4 cho các đối tượng nhiễm HIV nguy cơ cao, phụ nữ mang thai nhiễm HIV, người nhiễm HIV ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, người nhiễm có CD4 ≤ 500 TB/mm3.