SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN
10 ngày bằng 20 năm

Lưu Quang

Ngày hôm qua, ở TPHCM đã có những người dân mừng đến rơi nước mắt, mừng đến mức ngỡ mình đang nằm mơ. Họ là đại diện của gần nửa triệu dân ngoại tỉnh nhập cư - trước kia vốn bị coi là "công dân hạng hai" - nay lần đầu tiên được phép nhập hộ khẩu vào thành phố. Họ tưởng như đang nằm mơ cũng phải.

Bởi sau khi tiếp nhận hồ sơ, đại diện của chính quyền hẹn họ 10 ngày sau quay lại nhận hộ khẩu. Vẻn vẹn có 10 ngày ! Vậy mà trước kia, cũng vẫn quyển sổ hộ khẩu đó, tấm giấy đó, có những người đã phải chờ đợi 10 năm, thậm chí 20 năm.

Đã từ nhiều năm nay, ai cũng thấy là chính sách quản lý con người thông qua hộ khẩu - một chính sách xuất phát từ thời chiến, trong những hoàn cảnh khách quan đặc biệt - đã quá lạc hậu với tình hình mới. Thực tế từ những khu công nhân, những khu lao động mới, những xóm nhập cư tại các đô thị lớn... đã vượt qua rất xa những quy định về hộ khẩu.

Ai cũng thừa nhận hạn chế quyền tự do cư trú của công dân là vi phạm Hiến pháp và Luật Dân sự. Ai cũng công nhận đó là một chính sách rất chặt mà lại rất lỏng (vì chẳng quản lý được ai, chỉ tạo ra dư địa cho nhũng nhiễu, chạy chọt). Vậy mà sau bao nhiêu năm những "công dân hạng hai" phải mòn mỏi chờ đợi, sau bao nhiêu cuộc họp bàn, bao ý kiến chính thức và không chính thức trên khắp các diễn đàn, mãi đến gần đây Thông tư 11/2005/TT-BCA-C11 của Bộ Công an về nới lỏng những quy định nhập hộ khẩu mới được ban hành. Sự ra đời của văn bản này là một bước đột phá về cải cách hành chính ở nước ta, là một thắng lợi của tư duy mới trong quản lý nhà nước: Vì lý do gì cũng không được phép đặt mục tiêu quản lý cao hơn quyền lợi chính đáng của người dân.

Sự ra đời của Thông tư 11 cũng chứng tỏ một điều: Chỉ cần một cải tiến hợp lý - dù là nhỏ nhất - từ phía các cơ quan công quyền, cũng có thể mang lại lợi ích lớn như thế nào đối với dân chúng. Hãy hình dung: 10 ngày thay vì 10 - 20 năm. Sự khác biệt là vô cùng lớn!

Sự khác biệt không chỉ thể hiện đơn thuần bằng thời gian vật chất, mà kèm theo đó là bao nỗi khổ triền miên bắt nguồn từ việc thiếu hộ khẩu: Nào không xin được việc làm, không mua được nhà, không được mở doanh nghiệp, không được đăng ký xe. Đến cả con cái sinh ra cũng không được khai sinh, lớn lên không được đi học... Những nỗi khổ, nỗi ám ảnh khó gì đong đếm được.

Thật may là phần lớn những điều bất hợp lý nêu trên cuối cùng cũng đã bị cuộc sống vượt qua. Nhưng chung quanh chúng ta, trong các thủ tục hành chính, chắc chắn vẫn còn không ít những điều bất hợp lý khác. Nào là công chứng, nhà đất, đăng ký kinh doanh...

Bài học từ việc cải tiến thủ tục nhập hộ khẩu một lần nữa nhắc nhở các cơ quan công quyền cần không ngừng rà soát, xem xét lại các quy định, chính sách của mình. Cần hết sức tránh làm khổ dân, gây khó khăn cho dân. Việc gì đáng làm 1 ngày thì hãy chỉ làm trong 1 ngày. Kéo đến ngày thứ hai đã là có lỗi với dân rồi, đừng nói gì 20 năm!