Ở km 1020 trên quốc lộ 1A qua Núi Thành (Quảng Nam) rẽ về phía biển khoảng 10 km, qua một chuyến phà ở cửa sông Kỳ Hà, du khách sẽ tới xã đảo Nam Hải.

Cả xã Tam Hải gần như được phủ kín dưới tán rừng dừa xanh ngắt. Hàng trăm năm qua, người dân Tam Hải vẫn gần như lưu giữ được nguyên vẹn trong lòng mình bản sắc văn hóa đời sống của người dân miền trung, của người dân làng chài, xứ biển.

Được bao bọc bởi một mặt là biển và ba mặt là sông, Tam Hải có đủ tất cả thuận lợi để hình thành một vùng sinh thái nước lợ và phía biển là một rạn san hô đá ngầm có nhiều nguồn hải sản quý như tôm hùm, hải sâm... cùng với một môi trường sinh thái và phong cảnh đặc sắc để hình thành một khu du lịch đẹp thuộc loại hiếm ở miền trung.

Theo Đại Nam nhất thống chí, đây là thôn "trưởng nam của kỳ hóa" của tất cả những xóm dân làng chài từ Đà Nẵng vào đến Bình Định. Có nghĩa là cá Ông sau khi chết và được các làng chài chôn cất tang lễ ba năm thì cải táng, xương cốt phải được đưa về táng lưu niên ở Tam Hải. Mấy trăm năm qua, có đến hàng ngàn ngôi mộ cá Ông đưa về táng ở nghĩa địa cá Ông Tam Hải. Chưa thấy nơi đâu có một nghĩa địa cá Ông to và nhiều như thế. Mỗi ngôi mộ có một tảng đá làm dấu.

Theo phong tục, người dân chài nào đầu tiên nhìn thấy thi thể cá Ông thì sẽ là người trưởng nam, đứng chịu tang với một niềm tin sâu sắc rằng Ông sẽ phù hộ họ đi biển thuận buồm xuôi gió và đánh lưới được nhiều tôm cá. Vì vậy, một số người khi làm ăn khấm khá đã xây miếu cho Ông để tỏ lòng thành kính. Có hàng chục miếu như vậy nằm khuất sau những lùm cây, bờ đá ở khắp xã đảo Tam Hải.

Ghềnh đá Bàn Than là một vách dá đen dựng đứng sát mép biển cao 42m, một cảnh quan hùng vĩ và hiếm có, xét trên cả dải ven biển miền trung nhiều bãi cát. Sách Đại Nam nhất thống chí chép rằng: "Núi Phú Xuân, còn có tên là núi Bàn Than, nằm kề cửa biển Đại Áp; mạch núi nguyên từ núi Chủ Sơn kéo về chia ra, quanh co qua các xã Hòa Vấn và Phú Hòa, đến thôn Phú Xuân Hạ thì nổi lên một ngọn lớn mà tròn, sắc đen như than, đứng xa thấy đỉnh núi như cái mâm than nên gọi tên thế. Ngoài biển về phía đông nam kết thành nhiều đảo nhỏ có hòn Măng, hòn Rùa, hòn Dương...".

Tầm nhìn trên đỉnh bàn than 42m.

Khi khu kinh tế mở Chu Lai và nhà máy lọc hoá dầu Dung Quất đi vào hoạt động, chắc chắn Bàn Than sẽ trở thành một điểm nghỉ dưỡng lôi cuốn với một tầm nhìn thoáng rộng bên vực đá sâu ầm ì sóng vỗ.

Quanh ghềnh đá Bàn Than là một rạn san hô lớn kéo dài hơn 10 cây số, nơi tập trung sinh sống của nhiều loại hải sản quý như tôm hùm, tôm sú, ốc hương, cá mực các loại. Đặc biệt, đây là nơi sinh đẻ và phát triển của các loại ấu trùng tôm hùm. Trứng tôm hùm trôi theo dòng nước rồi bám vào các rạn san hô phát triển thành tôm hùm con. Nếu không được bắt, đến tuổi chúng sẽ đi ra khơi phát triển thành tôm hùm trưởng thành.

Những năm gần đây, nghề nuôi tôm hùm trong lồng ở các tỉnh Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận phát triển đã đưa tôm hùm con thành một nguồn lợi thủy sản lớn của các vùng biển có rạn san hô. Mỗi con tôm hùm con có giá từ 70.000 - 100.000 đồng. Cái chợ nhỏ bé có doanh số mua bán đến hơn 100 triệu đồng mỗi ngày.

Theo dân chài bắt tôm hùm hoặc trang bị những bộ đồ lặn hiện đại để dạo chơi trong rạn san hô mà người dân Tam Hải bảo rằng đẹp và rộng vô cùng chắc hẳn sẽ là một tour du lịch hấp dẫn.

Hiện nay, xã đảo Tam Hải đã được tỉnh Quảng Nam quy hoạch thành một khu du lịch đặc biệt nằm trong khu phi mậu dịch của Khu kinh tế mở Chu Lai. Điều này có nghĩa là một bộ phận, hoặc toàn bộ nhân dân Tam Hải, sẽ di dời đến nơi ở mới nếu xã đảo này có một dự án đầu tư du lịch. Mà khả năng này là rất cao, các nhà đầu tư vẫn tìm về đây với những dự án đầy hứa hẹn. Ngay trong ngày Khu kinh tế mở Chu Lai nhận giấy phép thành lập, resort Le Domaine de Tam Hải với kiến trúc thuần Việt, nhiều tranh tre nứa lá nằm khuất dưới rừng dứa, nhìn ra một đoạn của sông Trường Giang cũng được khánh thành để đón khách. Ngay cạnh đó, tập đoàn kinh doanh khách sạn và resort Victoria đang xây dựng một dự án khách sạn 300 phòng. Tam Hải trở thành một khu du lịch đặc biệt khép kín với quy chế của khu phi mậu dịch, dành riêng cho du khách là điều hoàn toàn có thể xảy ra trong vài năm tới. Chỉ có điều khi đó du khách sẽ khó khăn hơn khi đến với thắng cảnh Bàn Than để rồi treo võng mà nằm thiu thiu ngủ dưới tán dừa xanh.