Cùng Lò Quốc Nhoòng về bản Poọng, người thanh niên chỉ vào những tảng đá lớn bị chiếc máy ủi hất xuống lòng đường phàn nàn: Ma túy giống như tảng đá này, nó làm nghẽn lối đi về con đường sáng, gieo rắc tai ương, đè nặng nỗi đau lên mỗi gia đình. "Chất chết trắng"  không biết tự khi nào xâm nhập bản Poọng, con nghiện tăng nhanh, cuộc sống yên bình bị phá vỡ, phát sinh trộm cắp, gia tăng hộ nghèo.

Năm 2008 trong bản có tới 14 đối tượng nghiện hút bị chết do sốc thuốc hoặc nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn AIDS, trong đó có hai phụ nữ. Riêng ba tháng đầu năm nay có tới ba người chết vì ma túy. Có gia đình, trong vòng một tháng hai anh em trai chết vì sử dụng chung bơm kim tiêm nên bị lây nhiễm HIV. Thêm vào đó, do nhận thức về căn bệnh thế kỷ hạn chế, đối tượng nghiện hút không thực hiện biện pháp phòng tránh cho vợ, người thân nên số người nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

Ðến với gia đình Hà Văn Mình, Hà Văn Trường nhìn căn nhà trống trơn, đàn con nheo nhóc,  ai cũng thương cảm, xót xa và thầm trách người chồng, người cha lỡ bước, sa chân để lại nỗi đau mất chồng, dồn gánh nặng mưu sinh lên vai những người vợ.

Phó Công an xã Hoàng Văn Xùm cho biết: Tam Chung là một trong những điểm nóng về ma túy ở Mường Lát. Trước đây toàn xã có tới 72 đối tượng nghiện hút. Hằng đêm bóng con nghiện vật vờ, liêu xiêu, kéo theo tình trạng trộm cắp, nạn buôn bán, vận chuyển ma túy. Có đối tượng liên quan đường dây buôn bán ma túy lớn từng chịu hình phạt tù chung thân, tử hình. Trước tình hình trên, xã Tam Chung phối hợp lực lượng công an, biên phòng mở các đợt cao điểm tiến công triệt xóa các tụ điểm mua bán, tàng trữ, sử dụng ma túy, huy động toàn dân tham gia đấu tranh ngăn chặn, kiềm chế ma túy. Các tổ chức quần chúng, cộng đồng dân cư, gia đình, dòng họ quan tâm giúp đỡ đối tượng nghiện hút cai nghiện tại cộng đồng, giáo dục người thân tránh xa ma túy. Ðến nay, Tam Chung còn 17 đối tượng nghiện hút. Thế trận an ninh nhân dân, biên phòng toàn dân được củng cố, tăng cường. Dù vậy, ma túy vẫn là nỗi lo thường nhật, tiềm ẩn tệ nạn xã hội khó lường.

 Về xã Trung Lý, Trưởng bản Kéo Té,  Thào Chống Lâu cho biết: Bản có 43 hộ, 246 nhân khẩu chủ yếu là đồng bào Mông nhưng có tới 16 người nghiện, 11 đối tượng bị bắt, đang trong thời gian thi hành án do liên quan tàng trữ, buôn bán, vận chuyển ma túy. Trong đấu tranh phòng, chống ma túy, chính quyền xã, thôn, bản chú trọng huy động già làng, trưởng họ cùng tham gia vận động con cháu, người thân cảnh giác, tránh xa ma túy. Dù vậy, hiệu quả đạt thấp do nhiều cụ già chưa bỏ hẳn thói quen sử dụng thuốc phiện, dễ bị thao túng, lệ thuộc bởi sự cám dỗ. Ðược biết, toàn xã Trung Lý có 118 trường hợp nghiện hút có hồ sơ quản lý.  Các điểm dân cư phân bố dọc tuyến đường vành đai biên giới, có nơi cách đường biên chừng nửa km nên việc ngăn chặn hành vi buôn bán, vận chuyển ma túy qua địa bàn xã gặp nhiều khó khăn.

Ðồng chí Lương Quốc Hội, Phó Chủ tịch UBND huyện Mường Lát trăn trở:  Cách khu vực Tam Giác Vàng không xa lại tiếp giáp với các địa bàn trọng điểm về ma túy, nhiều tuyến đường dân sinh tự mở qua lại nên khó kiểm soát, ngăn chặn triệt để hoạt động buôn bán, vận chuyển ma túy qua địa bàn. Toàn huyện có khoảng 300 đối tượng nghiện hút có hồ sơ quản lý, trong đó có hơn 30 trường hợp bị AIDS. Do sử dụng chung bơm kim tiêm nên đối tượng bị nhiễm HIV có chiều hướng gia tăng. Những năm qua, huyện Mường Lát đã có nhiều cố gắng trong xóa bỏ diện tích trồng cây anh túc, phối hợp chặt chẽ với lực lượng chuyên trách, các tỉnh, huyện bạn hợp sức đấu tranh ngăn chặn, kiềm chế ma túy... Một số đường dây buôn bán, vận chuyển, tàng trữ ma túy bị bóc dỡ, triệt xóa. Tuy nhiên vẫn còn nhiều trường hợp bị lợi dụng tham gia vận chuyển, tàng trữ ma túy; tình trạng nghiện hút ở lứa tuổi  thanh niên là thực tế đáng báo động. Hai năm trở lại đây, qua khám sức khỏe cho nhóm đối tượng này, cơ quan y tế phát hiện có tới 10% số lượng được thăm khám có biểu hiện sử dụng ma túy.

Làm việc với một số phòng, ban, các thôn, xã ở huyện Mường Lát chúng tôi nhận thấy:  Nội dung, phương thức, chất lượng hoạt động của các tổ chức quần chúng còn hạn chế, nên hiệu quả tập hợp, giáo dục, thuyết phục quần chúng không cao. Trên địa bàn huyện còn thiếu vắng các mô hình "câu lạc bộ đồng đẳng", "thanh niên nói không với ma túy", "phụ nữ giúp đỡ chồng, con cai nghiện"... Nên chăng đầu tư xây dựng Trung tâm cai nghiện hoặc cơ sở giáo dưỡng; đẩy mạnh hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức, sức đề kháng cho mỗi cá nhân, gia đình, cộng đồng làng, bản, cần quan tâm hỗ trợ xây dựng, nhân rộng các mô hình phòng, chống ma túy tại địa bàn nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp đẩy lùi ma túy, kiềm chế HIV/AIDS