Cho con đi du học nước ngoài đang là đề tài thời sự đối với nhiều gia đình. Những vấn đề được mọi người quan tâm hàng đầu hẳn nhiên là đi du học ở nước nào, ngành gì, bằng cấp ra sao, học phí cao thấp...

Duy chỉ có một chuyện mà bất cứ du học sinh nào cũng phải đối mặt khi vừa từ trên máy bay đặt chân xuống mặt đất - chuyện ăn - thì lại ít ai để ý tới! Thế mà chuyện này đôi khi lại có ý nghĩa quyết định khiến "cậu ấm, cô chiêu" có an tâm học tập hay không, "có thực mới vực được đạo" mà!

Không phải thức ăn nào cũng được vượt biên giới

Khi có người quen từ Việt Nam ra nước ngoài, ai cũng muốn gửi mang dùm sang cho con đang du học một vài món thức ăn nào đấy; người thì ký mứt, gói xíu mại, chục con mực khô, người khác lại gửi thịt chà bông (ruốc thịt), khô bò, lạp xưởng...; có người không ngại gửi cả nước mắm đông cô, mắm tôm chua... thôi thì mùa nào thức nấy!

Chỉ tội cho "khổ chủ": không nhận thì áy náy, nhận thì đôi khi quá tải hoặc phải bỏ lại hoặc phải trả thêm cước phí chuyên chở (không rẻ). Ê ẩm nhất là khi đi qua các sân bay quốc tế hoặc sân bay nước sở tại bị hải quan cửa khẩu kiểm tra phát hiện và món thức ăn có thể bị loại bỏ ngay lập tức.

Tất cả các nước, đặc biệt là các nước Âu Mỹ, đều có những quy định chặt chẽ trong việc cho phép hay không cho phép đưa qua biên giới nước mình các loại thực phẩm, trái cây..., nhất là đối với những chuyến bay từ châu lục này sang châu lục khác. Họ làm như vậy nhằm bảo vệ sức khỏe cho người dân nước họ, bảo vệ hàng hóa thực phẩm, giống cây của xứ họ chống lại những nguy cơ nhiễm khuẩn, lai tạp, dịch bệnh...

Ví dụ, một số loại fromage (pho-mat) của Pháp không được đưa vào Bắc Mỹ theo con đường tự do (cục Camembert - một loại pho-mát Pháp - cùng con gà nướng tôi mang từ Paris sang Canada đã bị nhân viên hải quan vứt vào sọt rác không thương tiếc!).

Trong chuyến du lịch đi từ Pháp sang Nga, hải quan cửa khẩu đã buộc tôi phải vứt hết số táo mà tôi mang theo ăn đường mặc dù khi vào đến Nga rồi tôi không sao tìm dược những trái táo ngon như thế (đã hết mùa)! Chiếc va-li của tôi bị thất lạc ở sân bay Frankfourt, khi tìm lại được thì gói mực khô đã không cánh mà bay (bị kiểm tra)!

Thường thì những thức ăn, thực phẩm sấy khô, đóng gói kỹ, có xuất xứ rõ ràng thì không ngại gì. Nhưng những thức ăn có mùi vị đặc biệt (hải quan sân bay Huế giữ lại chai nước mắm Phan Thiết của tôi), tươi sống, không rõ nguồn gốc, các loại cây, hạt giống... thì cầm chắc đi không lọt!

Ngày xưa, khi thế giới này còn chưa "toàn cầu hóa", kiếm được ít thực phẩm châu Á ở nhiều thành phố Âu Mỹ quả là một kỳ công. Nhưng nay tình hình đã đổi thay rất nhiều. Mang thức ăn Việt ra nước ngoài phải kể là "của một đồng công một nén", nếu không nói là đôi khi "chở củi về rừng", vì hàng Trung Quốc, Thái Lan, Hong Kong tràn ngập...

Dù vậy, ở những thành phố hẻo lánh, ít người châu Á sinh sống, thì đồ ăn châu Á vẫn khó tìm và khá đắt. Nhiều người vẫn thích mang thức ăn ra nước ngoài, qua cửa khẩu không khai báo gì, may thì "thoát" được.

Cái ngon của mình đối với người khác chưa chắc đã ngon

Suốt đời có lẽ không bao giờ tôi quên được "bài học ẩm thực" đầu tiên khi mới đặt chân lên đất Paris.

Trong bếp ăn công cộng của ký túc xá, tôi kho một nồi thịt với nước mắm. Để nồi thịt trên bếp cho nhừ, tôi quay lên phòng mình học bài tiếp. Hơn nửa giờ sau khi tôi trở xuống thì nồi thịt đã biến mất. Tôi cứ ngỡ ai đùa mình, tìm quanh quất. Thì một cậu sinh viên ngoại quốc có phòng ở gần đó chạy ra nói: "Nồi thịt của cậu phải không, cậu ăn cái gì mà hôi thế, tôi bỏ nó vào sọt rác rồi!". Nghe anh bạn nói thật tình tôi không biết nên khóc hay nên cười. Quả là tôi có phần sơ ý quá. Nước mắm tuy là món "quốc hồn quốc túy" của Việt Nam thật nhưng không phải ai cũng quen thưởng thức hương vị của nó!

Lại một lần khác, khi tôi đi vắng, chị nhân viên vệ sinh của ký túc xá khi vào dọn phòng tôi đã thẳng cánh cho gói mực khô của tôi vào sọt rác, khi tôi về chị còn mắng: "Thứ đó hỏng rồi, hôi lắm, sao còn mang vào trong phòng!".

Ngược lại, người nào không tế nhị đôi lúc cũng tỏ ra khiếm nhã khi thấy người khác ăn loại fromage Roquefort rất ngon và rất đắt tiền của Pháp nhưng lại cũng có mùi vị rất đặc trưng.

Không ít bạn du học sinh Việt Nam cau mày khi người bên cạnh thưởng thức món này. Người khác thì lại nhăn mặt khi thấy miếng bifteck (beefsteak) của thực khách bên cạnh vẫn còn tươi hồng, mà không để ý rằng người phương Tây có thể ăn thịt bò hoặc vẫn còn rất tái, hoặc chín vừa hoặc chín kỹ tùy sở thích... Khi ấy hãy nhớ lại lúc mình kho thịt với nước mắm "lẫy lừng" gian bếp chung!

Trường đại học của các nước thường có thể coi như một môi trường "rất quốc tế" vì ở đây có rất nhiều sinh viên ở các nước trên thế giới cũng tới theo học giống như mình. Có người theo đạo Hồi, ăn thịt cừu, người theo đạo Ấn, không ăn thịt bò, có người ăn chay, ăn nhiều gia vị, mỗi dân tộc có một thói quen ăn uống và một văn hóa ẩm thực riêng. Món này đối với mình có thể là ngon nhưng đối với người khác thì không, hoặc ngược lại. Điều quan trọng là biết tôn trọng văn hóa và sở thích của người khác.