Thưa ông, thời gian vừa qua, có thông tin 1 giải Nhất trong cuộc thi "Sáng tạo dành cho thanh thiếu niên nhi đồng Toàn quốc" có khả năng là sản phẩm sao chép. Với tư cách là Trưởng BTC cuộc thi, xin ông cho biết ý kiến về vụ việc này?

Tôi không thể bàn được về chuyện ăn cắp hay không, vì mới chỉ có 1, 2 bài báo.

Vậy phản ứng của ông trước những nghi vấn ban đầu?

Tôi chưa gặp em My và em Huy nên chưa biết rõ gì cả. Tôi chỉ có thể nói khi có khiếu nại.

Tức là, với những khúc mắc hiện tại, em My có thể nộp đơn khiếu nại tới BTC cuộc thi?

Nếu có khiếu nại hợp lệ, chúng tôi sẽ lập Hội đồng giải quyết khiếu nại.

Xin ông cho biết cụ thể hơn như thế nào là hợp lệ?

Tức là phải có đơn khiếu nại kèm theo bằng chứng và những lập luận rõ ràng.

Theo ông những thông tin sơ bộ như thế này đã được coi là bằng chứng chưa?

Hiện nay mới chỉ là thông tin bước đầu nhưng chưa có đối chứng.

Phải có những bằng chứng cụ thể hơn: bản thiết kế, mẫu mô hình... và đặc biệt phải có chứng minh xác thực về quãng thời gian em nghĩ ra và làm ra những cái đó. Tất cả phải tập hợp được hết. Trên cơ sở đó, bộ phận thẩm định mới xem xét và kết luận được.

Theo tường trình, em My đã có bản thiết kế vào năm học lớp 10 và hoàn thành sản phẩm vào tháng 5 năm nay, tức là trước khi em Huy có ý tưởng và thực hiện sản phẩm của mình (kỳ nghỉ hè năm nay) và mang đi thi. Như vậy, về mặt thời gian, có thể hiểu em My đã có sản phẩm tương tự trước?

Liên quan đến quyền tác giả hay là quyền sở hữu trí tuệ, nếu anh có ý tưởng thì anh phải đăng ký. Trong trường hợp có người khác sử dụng ý tưởng đó thì lúc ấy, trên cơ sở đối chiếu các bằng chứng, sẽ có một cơ quan thẩm định và xem xét xem điều đó có vi phạm hay không. Cho nên, tôi không thể nói hơn được gì.

Tuy chưa đăng ký bản quyền, nhưng thiết kế và sản phẩm của em My đã được xác nhận ở trường. Ở Việt Nam, ý thức chuyên nghiệp kiểu như đăng ký bản quyền, đăng ký sáng chế... thực sự vẫn chưa phải là thói quen, nhất là ở những đối tượng như học sinh, sinh viên. Ở đây, em My chắc chắn thiếu cơ sở pháp lý này, BTC có "linh hoạt" hơn trong cách thức thực hiện?

Tôi muốn nói rằng, có thể 1 sáng chế, thậm chí là cái mà người ta đã nộp đơn và được bảo hộ rồi, mà có những sáng tạo mới hơn, dựa trên đó rồi làm ra một sản phẩm khác, hoàn thiện hơn, khắc phục được những nhược điểm của sáng chế đã có... thì vẫn được công nhận về mặt giá trị. Vấn đề là có phải copy hoàn toàn hay không.

Trong bài báo có nói sản phẩm của cậu Huy có 1 số điểm khác của My. Và xem mô hình của My ở trên báo so với mô hình của Huy nộp cho BTC cũng khác nhau. Một sản phẩm thì có nhiều tiêu chí để đánh giá.

BTC định nghĩa sự khác biệt, phát triển thêm ở mức nào là đủ để gọi là cải tiến?

Máy lau nhà thì rất nhiều. Thế giới có hàng trăm, hàng nghìn sáng chế liên quan đến máy lau nhà. Ngay từ những chi tiết nhỏ, như cái đinh, cái ốc, nếu có cải tiến, làm mới đi... để vận hành tốt hơn thì vẫn có thể được coi là sáng chế.

Em My chưa đưa sản phẩm đi thi vì muốn hoàn thiện thêm 2 điểm: lau trong góc nhà và điều khiển từ xa. Trong một bài báo trả lời phỏng vấn về "Máy lau nhà Newtech", em Huy cũng cho biết chưa hoàn thiện ở hai điều đó. Ông có ý kiến gì về điều này?

Không sao, trình độ kỹ thuật của các cháu cũng chỉ đến thế.

Ông nghĩ thế nào về sự trùng hợp về điểm chưa khắc phục được của 2 sản phẩm "Máy lau nhà tự động" và "Máy lau nhà Newtech"?

Đó chỉ là cảm nhận chủ quan thôi. Nếu nói về sở hữu trí tuệ (SHTT) thì phải có bằng chứng: phải có phản hồi, có bản thiết kế, để thẩm định cụ thể khác gì, giống gì... Nhiều khi cảm tính cũng chưa chính xác, mà thực tế vấn đề chưa chắc phải như thế.

SHTT là 1 phạm trù đặc biệt, đòi hỏi chuyên sâu tương đối kỹ, nhất là vấn đề bảo hộ quyền, trong đó có việc tranh chấp vi phạm.

Thế nào là vi phạm, trên cơ sở nào có thể kết luận được, cơ quan nào giám định, cơ quan nào thực thi... tất cả những điều đó, tôi nói trên góc độ chuyên môn. Tôi đã làm về công tác SHTT hơn 20 năm nay rồi và đã từng được Tổ chức trí tuệ thế giới mời làm chuyên gia quốc gia cho 1 dự án của LHQ về bảo hộ xác lập quyền SHTT (ông Thọ là Giám đốc Công ty Sở hữu trí tuệ Invenco - PV).

Ở nước ta, lĩnh vực này còn mới mẻ. Theo ý tôi, các chị nên chờ xem em My có gửi đơn khiếu nại đến BTC cuộc thi hay không, nội dung mà em khiếu nại như thế nào, và giải quyết của hội đồng ra sao... rồi mới đưa tin thì chính xác hơn.

Chúng tôi không kết luận mà chỉ nêu ra vấn đề. Báo chí là một kênh để cung cấp thêm thông tin cho BTC?

Vâng, BTC xin cảm ơn. Chúng tôi cũng rất cần báo chí hỗ trợ thêm những thông tin như thế này để biết thêm.

Nghĩa là bây giờ, cách giải quyết tốt nhất là em My sẽ gửi sản phẩm của mình (gồm bản thiết kế, mô hình...) ra cho BTC?

Em My không tham gia cuộc thi này, nên không có lý gì phải giải quyết việc em ấy đoạt giải hay không.

Chúng tôi không thắc mắc sự liên quan đến giải thưởng mà là sự liên quan đến sản phẩm trong cuộc thi!

Nếu quan tâm tới vấn đề vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, em My có thể gửi sản phẩm của mình đến Cục Sở hữu trí tuệ. Đây là cơ quan nhà nước có thẩm quyền về mặt này mới có tiêu chuẩn để giám định. Trên cơ sở giám định đó, BTC sẽ quyết định.

Hoặc em My có thể gửi ra cho BTC, để chúng tôi đề nghị Cục SHTT giám định. Mình không đủ kiến thức về Luật và Sở hữu trí tuệ thì chưa thể kết luận vội.

Vâng, với kinh nghiệm về SHTT của ông, bao nhiêu phần trăm giống nhau thì sẽ đủ để kết luận?

Điều này hoàn toàn phụ thuộc giám định của cơ quan có thẩm quyền. Nếu người ta kết luận là vi phạm thì có vấn đề. Nếu có vấn đề sẽ thông báo.

Trong điều lệ dự thi, BTC có quy định cụ thể những yêu cầu đối với sản phẩm?

Chúng tôi đánh giá sản phẩm dựa trên các tiêu chí: Ý tưởng, tính mới, tính sáng tạo, khả năng áp dụng.

Tiêu chí mới là một khái niệm tương đối trừu tượng?

Tính mới chia làm 2 loại: Tính mới tuyệt đối và tính mới tương đối. Mới tuyệt đối là trên thế giới chưa từng xuất hiện. Mới tương đối là mới so với trong nước. Ngoài ra, còn 1 tính mới áp dụng cho sáng kiến: có thể ở cơ quan này mà chưa ở cơ quan khác thì vẫn được gọi là mới.

Sản phẩm của em Huy chắc không phải thuộc các trường hợp này?

Đúng. Cái máy lau nhà thì người ta đã làm từ lâu nay và hoàn thiện hơn nhiều. Ở đây, BTC xét theo trình độ ở lứa tuổi các em.

Trong cuộc thi, cũng có những em đã nghĩ ra những cái sản phẩm khác khá độc đáo và có khả năng đăng ký sáng chế được. Đó là Máy hót rác trên mặt nước và Cẩu robot. Chúng tôi đang đưa vào tra cứu ở danh mục đăng ký tại Cục Sở hữu trí tuệ, nếu chưa có thì sẽ đăng ký.