"Tôi bị bệnh gan mạn tính, vàng da, vàng mắt. Có người mách dùng cây dành dành sắc thành siro uống hằng ngày để điều trị. Xin bác sĩ cho biết rõ hơn về loại cây này".

Trả lời:

Dành dành còn gọi là sơn chi tử, chi tử, tên khoa học Gardenia Jasminoides Ellis (Gardenia florida L.). Cây dành dành cho ta vị thuốc gọi là chi tử (Fructus Gardeniae), đó là quả dành dành chín phơi hay sấy khô.

Dành dành là một vị thuốc được dùng từ lâu trong Đông y. Theo các tài liệu cổ, quả dành dành vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt (chữa sốt), tả hỏa, lợi tiểu, cầm máu, dùng chữa sốt, người bồn chồn, khó ngủ, miệng khát, họng đau, mắt đỏ, da vàng, tiểu tiện khó khăn, thổ huyết, máu cam, lỵ ra máu, tiểu tiện ra máu. Ngày dùng 6-12 g dưới dạng thuốc sắc. Nó còn được dùng làm thuốc đắp lên những nơi sưng đau do bị tổn thương: giã nát, thêm ít nước rồi đắp lên nơi sưng đau. Lá dành dành thường được dân gian dùng giã nát đắp lên mắt đỏ đau.

Đơn thuốc có dành dành:

Si rô nhân trần: Nhân trần 24 g, chi tử 12 g, nước 600 ml, sắc còn 100 ml, thêm đường vào cho đủ thành si rô. Chia 3 lần uống trong ngày chữa vàng da, vàng mắt, viêm gan.

Chi tử hoàng nghiệt bì thang (đơn thuốc kinh nghiệm của Trương Trọng Cảnh): chi tử 5 g, hoàng nghiệt (tên khác của hoàng bá) 5 g, cam thảo 2 g, nước 600 ml, đun sôi trong nửa giờ, chia 2 hay 3 lần uống trong ngày, chữa người bị vàng da, vàng mắt, sốt, tâm phiền muộn.

Chữa bỏng do nước: Chi tử đốt thành than, hòa với lòng trắng trứng gà bôi lên nơi bỏng.

Chữa trẻ con sốt nóng ăn không được: Chi tử 7 quả, đậu sị 20 g, thêm 400 ml nước sắc còn 200 ml, chia 3-4 lần uống trong ngày.

Đổ máu cam: Chi tử đốt thành than, thổi vào mũi.

GS Đỗ Tất Lợi, Sức Khỏe & Đời Sống