30 năm trước, đúng vào ngày này (7-1), nhân dân Campuchia với sự giúp đỡ của quân tình nguyện VN đã giải phóng Phnom Penh, lật đổ ách thống trị của Khơme Đỏ.

Tượng đài quân tình nguyện VN tại bến phà Neak Luong trên quốc lộ 1, tỉnh Prey Veng, Campuchia - Ảnh: N.C.T.

Tháng 4-1975, khi người dân Campuchia còn chưa kịp ăn mừng việc chính quyền Lon Nol (thân Mỹ) bị lật đổ thì tất cả bàng hoàng nhận được lệnh từ chính quyền Pol Pot: sơ tán toàn bộ khỏi Phnom Penh và các thành phố, thị xã chính của đất nước! Đàn ông, đàn bà, già trẻ, sư sãi, nhà giáo, nhà buôn, sinh viên... bị lùa đi như những bầy nô lệ. Những người sơ tán được tuyên truyền là phải ra đi để tránh những cuộc ném bom của Mỹ.

Tàn bạo cùng cực

Chính quyền mới sát hại bất cứ ai bị nghi ngờ “có dính líu đến hoạt động thị trường tự do”. Những người bị nghi ngờ là tư bản gồm tất thảy những người có nghề nghiệp và hầu hết những ai được học hành, dân thành thị hay từng có liên quan đến các chính phủ nước ngoài. Thậm chí chỉ cần là người đeo kính cũng có thể bị sát hại. Xã hội Campuchia chỉ sau một đêm bị biến thành một trại tập trung khổng lồ. Mục đích của chính sách này là để biến người thành thị, trí thức (gọi là “người mới”) trở thành “những người cũ” (chưa bị nhiễm độc tư bản, nông dân…) thông qua lao động nông nghiệp. Toàn bộ dân cư phải lao động tập trung trong những hợp tác xã hay các chương trình lao động cưỡng bức.

Công lý vẫn đang lẩn trốn Theo trang web trung tâm thống kê của Campuchia, đến nay xác định được khoảng 20.000 hố chôn người tập thể, 189 nhà tù trong thời gian 3 năm 8 tháng 20 ngày cầm quyền của Pol Pot. Trong số người bị sát hại có gần 200 nhà văn, nhà báo; 600 bác sĩ, dược sĩ; 18.000 thầy cô giáo, giáo sư, hơn 10.000 sinh viên, hơn 1.000 văn nghệ sĩ. Hơn 1.000 trí thức ở nước ngoài về chỉ sống sót 85 người. Gần 6.000 trường học, hơn 700 bệnh viện và cơ sở y tế, gần 2.000 ngôi chùa, hơn 100 nhà thờ đạo Thiên Chúa và đạo Hồi bị phá hủy hoặc biến thành nhà kho, trại giam. Ngày 5-1 vừa qua, Tổ chức Quan sát nhân quyền đưa ra thông cáo nói “công lý vẫn đang lẩn trốn” vì đã 30 năm rồi vẫn chưa có ai bị xét xử, kết tội hay nhận án cho tội ác đẫm máu nhất thế kỷ 20.

Hàng trăm ngàn “người mới” đã bị xiềng xích, bị buộc phải đào mồ chôn chính mình. Với chỉ thị “không lãng phí đạn”, binh lính Khơme Đỏ đánh họ đến chết bằng những thanh sắt và những cái cuốc hay chôn sống họ trong những khu mộ tập thể. Theo ước tính có khoảng 1,7-2,3 triệu người (tương đương 1/4 dân số Campuchia lúc đó) đã bị sát hại bởi các dụng cụ thô sơ như cuốc, mai, xẻng, bị bỏ đói và lao động cưỡng bức.

Trẻ con bị tách khỏi bố mẹ và được dạy cách tra tấn thú vật, được cho tham gia điều khiển nhiều cuộc tra khảo. Khơme Đỏ dưới sự dẫn dắt của Pol Pot, Ieng Sari, Khieu Samphan và Hou Yuon được nhiều học giả như Dith Pran, Nayan Chanda... coi là chế độ khát máu và tàn bạo nhất trong thế kỷ 20 - sánh với những trại tập trung diệt chủng của Hitler trong Thế chiến thứ hai.

TT Hun Sen: “Không có sự giúp đỡ của VN, chúng tôi sẽ chết”

Không chỉ thực hiện chính sách diệt chủng, được sự hậu thuẫn của thế lực bên ngoài, Khơme Đỏ nhiều lần tiến hành quấy phá và sát hại dân thường VN ở khu vực dọc biên giới từ năm 1975-1978. Đỉnh điểm là vào ngày 13-12-1978, được sự trang bị và hậu thuẫn của thế lực bên ngoài, Khơme Đỏ đã huy động 10 trong 19 sư đoàn (khoảng 50.000-60.000 quân) tấn công xâm lược VN trên toàn tuyến biên giới.

Ngày 23-12-1978, quân đội VN đã tiến hành phản công trên toàn bộ mặt trận, đẩy lùi quân Khơme Đỏ. Lần lượt, quân tình nguyện giải phóng các tỉnh Stung Treng, Kampong Cham, Prey Veng và đánh tan các lực lượng án ngữ vào cửa ngõ của Phnom Penh. Đến ngày 7-1-1979, Quân đoàn 4 tiến vào giải phóng Phnom Penh từ ngả Neak Luong mà không gặp phải sức chống cự nào của Khơme Đỏ.

Một điều đáng chú ý là khi quân tình nguyện đi tới đâu thì người dân được giải phóng ở đấy cũng nhanh chóng xin tham gia lực lượng vũ trang của Campuchia đi theo cùng. Giới  lãnh đạo Campuchia, như chủ tịch danh dự của Đảng CPP Heng Somrin, nhiều lần nhắc lại chuyện người dân hồ hởi đón quân đội VN mỗi khi họ tới. Lời trìu mến họ gọi quân tình nguyện VN là “quân đội nhà Phật”.

Trong cuốn sách Hun Sen - nhân vật xuất chúng của Campuchia mới xuất bản, Thủ tướng Hun Sen thừa nhận: “Nếu Pol Pot không tấn công VN, tôi nghĩ chúng tôi sẽ không có được sự ủng hộ của VN để lật đổ chế độ Khơme Đỏ. Pol Pot đã phạm sai lầm là giết người dân của mình (kể cả những người gốc Việt) và phát động các cuộc tấn công vào biên giới VN”. Ông cũng kể VN ban đầu đã từ chối các đề nghị trợ giúp về quân sự do không muốn can thiệp vào công việc nội bộ của Campuchia. Bản thân ông nhiều lần nổi giận với phóng viên quốc tế khi họ đặt câu hỏi cho rằng việc VN giúp Campuchia lật đổ Pol Pot là “sự xâm lược”. 

Dù có những quan điểm khác nhau trong giới học giả phương Tây về những sự kiện sau đó, tất cả đều đồng ý rằng chính VN có vai trò quyết định giúp gần 6 triệu người còn sống của Campuchia thoát được nạn diệt chủng. Trong cuốn sách, Thủ tướng Hun Sen khẳng định: “Không có sự giúp đỡ của VN, chúng tôi sẽ chết”.

THANH TUẤN

.......................................

Hồi sinh đất nước Campuchia

Tối 6-1, lễ kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng Campuchia đã được Đại sứ quán Campuchia tại VN và Liên hiệp hội các tổ chức hữu nghị VN tổ chức ở Hà Nội.

Xúc động phát biểu tại buổi lễ, ngài Van Phon - đại sứ Campuchia tại VN - bày tỏ sự cảm ơn chân thành và sâu sắc đến Đảng Cộng sản VN, Nhà nước, Chính phủ và nhân dân VN đã giúp đỡ, ủng hộ nhiệt tình và to lớn đến nhân dân Campuchia trong sự nghiệp giải phóng đất nước thoát khỏi chế độ diệt chủng Khơme Đỏ và hồi sinh đất nước Campuchia.

Hàng ngàn người dân Svay Rieng lánh nạn sang VN qua cửa khẩu Mộc Bài, Tây Ninh năm 1978 - Ảnh: Hồng Phương

Đại sứ khẳng định lòng biết ơn với quân đội tình nguyện VN sẵn sàng hi sinh anh dũng để giải phóng nhân dân và đất nước Campuchia và không quên cảm ơn các gia đình VN đã hi sinh vợ chồng, con cháu, những người thân yêu của mình để chiến đấu tại Campuchia.

Chế độ diệt chủng Pol Pot chỉ tồn tại trong ba năm, tám tháng và 20 ngày nhưng đã giết chết 3 triệu người “một cách dã man, vô nhân tính chưa từng xảy ra trong lịch sử loài người” - như ngài đại sứ Van Phon nhắc lại. Khi đó đất nước Campuchia không có luật pháp, không tòa án, không thành thị, không trường học, không tiền, không chợ, không có bất cứ hình thức văn hóa, văn nghệ, vui chơi giải trí nào. “Nếu không có ngày 7-1-1979 thì chế độ diệt chủng Khơme Đỏ đã tàn phá, hủy hoại không còn gì và tất cả chúng tôi, nhân dân, tổ quốc không có được may mắn như ngày hôm nay” - đại sứ Van Phon xúc động nói.

Ngày nay, trong công cuộc phát triển đất nước, Campuchia đã và đang đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ. Trong sự nghiệp mới, các chuyên gia VN cũng tham gia giúp đỡ Campuchia về kinh nghiệm trong việc quản lý, lãnh đạo đất nước trong mọi lĩnh vực. Ngài đại sứ Van Phon nhìn nhận VN vẫn tiếp tục giúp đỡ và ủng hộ Campuchia về mọi mặt, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục.

Hằng năm, VN dành nhiều suất học bổng cho sinh viên Campuchia theo học tại các trường đại học ở VN. Rất nhiều sinh viên Campuchia đang học tại Học viện Quân y, Học viện Ngoại giao... đã tham dự buổi lễ kỷ niệm cùng các bậc cha anh.

HƯƠNG GIANG

......................................

Nhà sử học Dương Trung Quốc: “Thế giới cần phải nhìn lại...”

 Có lẽ đến nay mọi việc cũng rõ ràng rồi. Đã có thời kỳ có những thế lực muốn bảo vệ cho Pol Pot, và chủ yếu để chống lại VN, thì đến giờ toàn thế giới nhất trí điều mà VN đã tố cáo từ đầu: đây là chế độ diệt chủng. Con số có thể xê dịch nhưng tội ác đấy là điều được khẳng định. Nếu chúng ta đọc hồi ký Người tù của Khơme Đỏ của ông Sihanouk - một người trong cuộc, tôi nghĩ bản chất của sự việc đã rõ ràng rồi. Không có gì phải bàn cãi.

Ông Dương Trung Quốc

Theo suy nghĩ của tôi, từ sự kiện nên rút ra một bài học. Vào thời điểm đó, VN là dân tộc vừa chịu đựng sự tàn bạo của Pol Pot, vừa góp phần tiêu diệt chế độ diệt chủng ấy, nhưng hãy nhớ lại VN đã phải chịu bao nhiêu tai ách vì việc làm chính nghĩa của mình? Có thể nói một bộ phận rất lớn thế giới quay lưng lại với ta, không chỉ những đối thủ cũ như Mỹ mà cả những quốc gia vốn là đồng minh cũng quay lưng.

Phải nói sức chịu đựng của VN vào thời điểm đó là cực kỳ ghê gớm. Rồi thái độ của LHQ lúc đó: đưa Pol Pot vào LHQ và có những ứng xử hết sức không công bằng với VN. Đến bây giờ khi bè lũ Pol Pot chuẩn bị phải ra trước vành móng ngựa thì chẳng ai nói đến VN cả… Tôi nghĩ đó là bài học lớn thế giới cần phải nhìn lại.

Ý nghĩa lịch sử của sự kiện ngày 7-1 ở chỗ đó là sự mở đầu cho thử thách đối với VN. Thử thách khi ta xuất hiện trên thế giới với tư cách là một quốc gia độc lập và thống nhất. Khi thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ rồi thì chúng ta phải khẳng định mình, một là bảo vệ chủ quyền Tổ quốc, thứ hai là trách nhiệm quốc tế - trước hết là trong khu vực. Thực tế những năm qua cho thấy ta đã làm được cả hai nhiệm vụ này trong mối quan hệ với Campuchia. Tuy còn một số thế lực vẫn muốn khơi dậy hận thù nhưng rõ ràng chính giới và nhân dân Campuchia đều khẳng định việc làm của chúng ta là đúng đắn.

Các cơ quan trách nhiệm chắc cũng có tổng kết về những sự kiện liên quan, nhưng rõ ràng là trong nhân dân và trong giới sử học vẫn cảm thấy đó là cuộc chiến tranh ta hi sinh xương máu rất nhiều mà không được đặt đúng vị thế như một đóng góp lịch sử - không chỉ với lịch sử VN mà cả với lịch sử thế giới.

PHAN LÂM ghi

“Chế độ quái gở” “Những tin tức khác, hấp dẫn hơn và đỡ buồn hơn, cho tôi biết về cuộc sống của các đoàn ngoại giao ở Campuchia... Sau khi rời Phnom Penh, đoàn ngoại giao của Cuba lớn tiếng tuyên bố với thế giới: “Phnom Penh là một thành phố ma và đoàn ngoại giao ở Phnom Penh là những người tù thật sự”... Tôi phải biết ơn Cuba và những đài phát thanh bên ngoài đã tiết lộ những chi tiết cụ thể vạch trần chế độ quái gở của Pol Pot. Hầu hết xương sọ tại khu tưởng niệm Choeng Ek đều có vết nứt hoặc vỡ do bị Khơme Đỏ dùng mai, cuốc, xẻng sát hại - Ảnh: Corbis ...Những cô phát thanh viên của Đài Hà Nội giọng nói nghẹn ngào đẫm nước mắt, phát đi bằng các thứ tiếng Khơme, Pháp, Anh... về những hành động cực kỳ man rợ của bọn lính Khơme Đỏ mổ bụng phụ nữ có thai, hãm hiếp thiếu nữ, bóp chết các cụ già, chặt các em nhỏ thành từng khúc và hành hạ những người chúng bắt được một cách rất dã man cho đến chết... ...Khắp nơi trên trái đất người ta sợ hãi kinh tởm khi Angkar công khai tuyên bố thà chỉ giữ lại từ một đến hai triệu người thật sự trung thành còn hơn duy trì từ sáu đến tám triệu “kẻ thù giai cấp”. Liệu các thủ lĩnh Khơme Đỏ có tính đến hậu quả mà chế độ của họ gây ra không?”. (Trích Người tù của Khơme Đỏ - hồi ký của cựu quốc vương Campuchia Sihanouk)

..................................................

Ra mắt thơ mừng giải phóng Phnom Penh

Nhà thơ Phạm Sỹ Sáu cho ra mắt tập thơ Khúc ca đồng đội (ảnh) đúng vào dịp kỷ niệm 30 năm ngày nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng Pol Pot (7-1-1979 - 7-1-2009). Tập thơ tập hợp những cảm xúc rất khác nhau được viết trong những chặng đường xê dịch của tác giả trên chiến trường Campuchia những năm cuối 1970 đầu 1980 với đầy đủ cung bậc: cảm tình, khốc liệt, hào sảng và cả những triết lý nhân sinh...

Trước đó, Phạm Sỹ Sáu vừa nhận giải thưởng Sông Mekong năm 2008 với các tập thơ: Gởi bạn bè làm xong nghĩa vụ, Chia tay cửa rừng và Ðiểm danh đồng đội - cũng đề tài về người lính tình nguyện VN ở chiến trường Campuchia.

Năm nay VN còn có ba tác giả cùng nhận giải thưởng Mekong: Nguyễn Trí Huân, Anh Ngọc và Trịnh Thanh Phong.

Giải thưởng Sông Mekong là hoạt động hằng năm của Quỹ văn học sông Mekong, thành lập từ năm 2007 bởi hội nhà văn của ba nước VN, Lào, Campuchia, nhằm hỗ trợ và bồi dưỡng tài năng văn học cùng các hoạt động văn học khác.

Theo Tuoi Tre Online