Học viên sau cai nghiện của Trung tâm giáo dục dạy nghề và giải quyết việc làm Nhị Xuân làm việc tại các doanh nghiệp trong Cụm công nghiệp Nhị Xuân, TP.HCM (ảnh chụp ngày 25-1-2008)

TT - Từ tháng 5-2008, TP.HCM sẽ triển khai thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện (gọi tắt là nghiện ma túy) bằng thuốc methadone. Thay thế ma túy bằng methadone có lợi gì cho người nghiện và xã hội?

Muốn tham gia chương trình này cần những điều kiện gì? BS Lê Trường Giang (ảnh) - phó giám đốc Sở Y tế TP, phó chủ tịch thường trực Ủy ban phòng chống AIDS TP - cho biết:

- Việc điều trị bằng thuốc methadone thay thế các chất dạng thuốc phiện là một biện pháp bổ sung bên cạnh các biện pháp phòng chống ma túy đang được sử dụng, góp phần làm giảm tác hại do việc sử dụng heroin gây nên: giảm lây nhiễm HIV và các bệnh lây qua đường tiêm chích như viêm gan B, C… trong nhóm người nghiện ma túy và từ nhóm người nghiện lan ra cộng đồng; giảm được việc sử dụng ma túy bất hợp pháp và giảm tội phạm ở đối tượng này; giảm tỉ lệ tử vong, cải thiện sức khỏe, nâng chất lượng cuộc sống do tuân thủ điều trị tốt hơn và hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho người nghiện ma túy; giảm chi phí của xã hội và cho chính người nghiện do tiêu phí vào việc mua ma túy (methadone chỉ có 6.000 đồng/liều/ngày và chỉ cần dùng liều duy nhất trong ngày).

Tham gia chương trình này, người nghiện được hưởng các dịch vụ miễn phí: thuốc methadone, khám sức khỏe, tham vấn tâm lý; được liên kết với các dịch vụ giáo dục đồng đẳng, các đội nhóm tự hỗ trợ, xét nghiệm HIV tự nguyện miễn phí giấu tên, giới thiệu đến cơ sở điều trị khi cần thiết và các hỗ trợ xã hội khác...

* Đối tượng nào được xét chọn vào chương trình, thưa ông?

- Người từ 18 tuổi trở lên; có đơn tự nguyện tham gia điều trị bằng thuốc methadone; không có chống chỉ định dùng thuốc methadone; có giấy giới thiệu của UBND phường, xã nơi cư trú; không có hành vi tội phạm, không bị khởi tố và không có hành vi gây rối trật tự hoặc trộm cắp; có nơi cư trú ổn định tại TP.HCM. Trường hợp không có hộ khẩu hoặc tạm trú dài hạn tại TP.HCM, phải có người cam kết hỗ trợ chỗ ở và tinh thần để đảm bảo việc uống thuốc hằng ngày tại cơ sở điều trị methadone.

Ngoài ra còn có những điều kiện ưu tiên: nghiện ma túy bằng đường tiêm chích, thời gian nghiện ít nhất ba năm, đã cai nghiện nhiều lần bằng các phương pháp khác nhưng không thành công; tích cực tham gia các hoạt động phòng chống HIV/AIDS.

* Phương pháp này được áp dụng ở VN chưa và trên thế giới đã có bao nhiêu nước áp dụng phương pháp này?

- Đây là lần thực hiện thí điểm đầu tiên tại VN. Ngoài TP.HCM, chương trình còn được thí điểm thực hiện cho 750 người tại quận Ngô Quyền, Lê Chân và huyện Thủy Nguyên của TP Hải Phòng.

Trên thế giới, từ năm 1965 đã có những nghiên cứu ở New York (Mỹ) về việc điều trị cho 22 người nghiện đầu tiên. Đến năm 1972 có 25.000 người tham gia điều trị ở nhiều nước trên thế giới. Kể từ đó đến nay, methadone đã có mặt ở 60-70 nước.

Chỉ riêng năm 2005, khu vực Cộng đồng chung châu Âu có 585.000 người tham gia điều trị thay thế ma túy bằng methadone. Ở Mỹ có 900.000 người nghiện heroin, trong đó có 210.000 người đang điều trị bằng methadone. Vương quốc Anh có khoảng 110.000 người được điều trị bằng methadone. Ở Trung Quốc, hiện nay có 503 phòng khám ở 23 tỉnh triển khai thực hiện chương trình thay thế ma túy bằng methadone với hơn 60.000 người tham gia...

* Methadone có giúp bỏ được ma túy, có gây tác dụng phụ không? Việc điều trị được thực hiện thế nào, thời gian bao lâu?

- Trước hết phải xác định rõ methadone chỉ có tác dụng điều trị thay thế đối với các chất dạng thuốc phiện. Methadone không có tác dụng đối với người nghiện các chất ma túy khác (cocain, valium, cần sa), nhất là với ma túy tổng hợp (thuốc lắc). Kinh nghiệm sử dụng methadone ở nhiều nước trên thế giới cho thấy methadone chỉ mang lại kết quả tốt khi kết hợp với nhiều biện pháp giáo dục và chăm sóc hỗ trợ khác để đi đến mục đích cuối cùng là phục hồi nhân cách cho người nghiện.

Mặt khác, methadone thực chất là một loại ma túy có tác dụng chậm vì thế bên cạnh ưu điểm là người dùng không có nhu cầu tăng liều, methadone cũng có nhược điểm là không "phê” như heroin nên việc từ bỏ hẳn heroin còn tùy thuộc nhân cách của người nghiện, sự giáo dục và hỗ trợ của gia đình, xã hội.

Kinh nghiệm của các nước đã triển khai chương trình methadone cho thấy một tỉ lệ khá lớn người dùng methadone vẫn tiếp tục sử dụng heroin nhưng tần suất sử dụng giảm nên cũng góp phần giảm tội phạm và nguy cơ lây nhiễm HIV. Cũng như mọi loại thuốc khác, methadone có thể gây một số tác dụng phụ như rối loạn giấc ngủ, buồn nôn, táo bón, ngứa, giãn mạch. Những triệu chứng như táo bón, rối loạn chức năng sinh dục, tăng tiết mồ hôi có thể tồn tại trong suốt quá trình điều trị.

Khi tham gia chương trình, hằng ngày người nghiện phải đến khoa tham vấn cộng đồng để được uống thuốc tại chỗ. Việc điều trị phải tiến hành lâu dài kết hợp với giáo dục, chăm sóc nhằm giúp người nghiện giảm sử dụng và tiến tới từ bỏ hẳn heroin, tạo dựng cuộc sống bình thường trong xã hội.

* Thưa ông, nếu người nghiện tự nguyện trả tiền và có đủ tiêu chuẩn theo qui định thì có được tham gia chương trình không?

- Dù methadone được nhiều nước trên thế giới sử dụng, nhưng nó là một loại ma túy và VN chưa có kinh nghiệm về việc này. Chương trình chưa thể tiếp nhận người tự nguyện trả tiền để được tham gia điều trị thay thế ma túy bằng methadone. Khi thí điểm xong có các kinh nghiệm thực tế, kết luận được chương trình thành công hay thất bại... TP mới tính đến việc có hay không mở rộng chương trình ra cộng đồng.

LÊ THANH HÀ thực hiện