SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN
Lỗ hổng thanh tra

Tô Phán

Liên quan đến việc thanh tra một dự án ở ngành dầu khí, Cơ quan điều tra đã bắt đến vị phó vụ trưởng thứ ba của Thanh tra Chính phủ. Khi vị phó vụ trưởng thứ nhất bị bắt thì mọi người sửng sốt, nhưng đến vị phó vụ trưởng thứ ba bị bắt thì người ta không còn ngạc nhiên nữa - ngay cả khi có thông tin một Vụ phó Lương Cao Khải dám cả gan đưa hối lộ 110 triệu đồng cho Tổng thanh tra Chính phủ Quách Lê Thanh, bằng cách lén lút cài vào tập tài liệu trình duyệt (tất nhiên ông Quách Lê Thanh đã báo cáo cơ quan chức năng và lập biên bản).

Tại sao lại không ngạc nhiên? Bởi lẽ các sự kiện đã cho thấy, trong ngành thanh tra cũng bị tiêu cực tấn công làm thủng phòng tuyến như thường!

Thanh tra là cơ quan chức năng nhà nước kiểm tra, giám sát việc thực hiện theo pháp luật ở nhiều lĩnh vực. Ở khía cạnh minh bạch mà nói, thanh tra là lực lượng cực kỳ quan trọng của Nhà nước trong công tác điều hành chỉ đạo, góp phần bảo đảm việc tuân thủ pháp luật ở hệ thống hành chính cũng như DN và xã hội. Do vậy, thanh tra là nỗi sợ hãi của những đơn vị, cá nhân sai phạm. Tuy nhiên, lợi dụng quyền lực của mình, một số cán bộ thanh tra trở thành "hung thần" đối với những đơn vị, cá nhân không... "biết điều".

Lý do thật đơn giản. Một hành vi của DN hay một cá nhân được cán bộ thanh tra soi vào các quy định của pháp luật để kết luận có sai phạm hay không và nếu có thì ở mức độ nào. Quyền phán xét phụ thuộc vào cán bộ thanh tra, chứ không phụ thuộc vào bản chất hành vi của người bị thanh tra. Trong khi đó, cơ chế giám sát nội bộ của ngành thanh tra hiện nay gần như không có mấy tác dụng. Cơ chế đã cho cán bộ thanh tra một cái quyền rất lớn. Một khi cán bộ thanh tra có quyền lực lớn mà phẩm chất kém, thì gây hậu hoạ cho xã hội.

Lâu nay, kết luận thanh tra được coi là một cơ sở pháp lý đáng tin cậy cho việc đánh giá, xử lý những hành vi của cán bộ các cơ quan nhà nước, DN. Ngay cả báo chí cũng căn cứ vào kết luận thanh tra để có cơ sở chống tiêu cực có hiệu quả. Tuy nhiên, gần đây có những hiện tượng lạ từ ngành thanh tra cần phải xem xét. Có những kết luận thanh tra được giấu kín (với lý do là tài liệu mật) và rồi chẳng biết xử lý những sai phạm sau thanh tra ra sao. Nhưng lại có các bản dự thảo và kết luận thanh tra chính thức không biết từ con đường nào tuồn ra ào ào cho báo chí. Và khi chưa kịp giải trình lại với thanh tra về nội dung bản kết luận dự thảo, các DN đã phải chịu trận trước dư luận. Có cái gì đó không minh bạch, không đàng hoàng trong những hiện tượng lạ này. Cho nên cũng đã đến lúc cần cảnh giác trước những kết luận thanh tra, như kết luận mà 3 vị phó vụ trưởng vừa bị bắt đã tham gia "sản xuất" ra.

Rõ ràng, đến lúc này có thể khẳng định rằng, công tác quản lý cán bộ, cơ chế và quy trình giám sát hoạt động của ngành thanh tra có nhiều lỗ hổng nguy hiểm. Công việc quan trọng lúc này là phải bịt ngay những lỗ hổng. Hơn lúc nào hết, khi đã phát hiện sâu đục gốc thì hãy mạnh dạn bắt sâu và phun thuốc diệt trừ. Điều quan trọng nữa là hãy chăm bón thật tốt cho cây để cây có đủ sức đề kháng trước sự công phá của sâu.