Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là thành công rực rỡ của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc vô cùng anh dũng gần một trăm năm của nhân dân ta. Ðó là thắng lợi của chủ nghĩa Mác - Lê-nin ở Việt Nam, là thắng lợi của đường lối cách mạng dân tộc dân chủ đúng đắn do Ðảng ta vạch ra và lãnh đạo nhân dân cả nước thực hiện.

Cách mạng Tháng Tám là kết quả của ba thời kỳ vận động cách mạng rộng lớn do Ðảng ta lãnh đạo. Thứ nhất là cuộc vận động cách mạng dân chủ tư sản trong hai năm 1930 - 1931, mà đỉnh cao nhất là phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh; trong cuộc vận động này, Ðảng đã nêu cao những khẩu hiệu đánh đuổi đế quốc, đánh đổ phong kiến, dân tộc độc lập, người cày có ruộng, thành lập chính quyền công nông. Thứ hai là cuộc vận động dân chủ sâu rộng từ năm 1936 đến năm 1939; cuộc vận động chính trị này đã tập hợp được hàng triệu quần chúng đấu tranh chống bọn phản động thuộc địa và bọn vua quan phản động, đòi tự do dân chủ, đòi cải thiện dân sinh và bảo vệ hòa bình thế giới. Thứ ba là cuộc vận động giải phóng dân tộc của Mặt trận dân tộc thống nhất phản đế, của Mặt trận Việt Minh từ cuối năm 1939 đến năm 1945; Ðảng ta đã lập ra Mặt trận Việt Minh và các đoàn thể cứu quốc, xây dựng lực lượng vũ trang và nửa vũ trang, phát động phong trào cứu quốc trong cả nước và chiến tranh du kích cục bộ chống phát-xít Nhật - Pháp, lập ra Khu giải phóng Việt Bắc và các căn cứ du kích. Tháng Tám 1945, trước tình hình biến chuyển thuận lợi trên thế giới do thắng lợi vĩ đại của Liên Xô trong cuộc chiến tranh chống phát-xít tạo ra, Ðảng ta đã kịp thời phát động cao trào tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên phạm vi cả nước. Cuộc tổng khởi nghĩa thắng lợi là một sự nghiệp vẻ vang của cả dân tộc Việt Nam.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã tạo ra một nguồn phấn khởi cách mạng mới trong nhân dân ta. Khí thế cách mạng dâng lên mạnh mẽ như sóng lớn của biển cả.

... Ðể tiến lên đánh đổ chính quyền phản động của đế quốc và phong kiến, Ðảng ta đã lấy việc xây dựng lực lượng chính trị của quần chúng làm cơ bản, đã khéo phối hợp hoạt động không hợp pháp với hoạt động hợp pháp, kể cả việc lợi dụng các viện "dân biểu" và các "hội đồng quản hạt" và khi tình hình đã trở nên thuận lợi, Ðảng ta đã kịp thời chuyển hướng, kết hợp đấu tranh vũ trang với đấu tranh chính trị, kết hợp lực lượng vũ trang với lực lượng chính trị. Nhờ đó, nhân dân ta đã tổng khởi nghĩa thắng lợi.

Cách mạng Tháng Tám thành công căn bản là do lực lượng chính trị của nhân dân đã kịp thời nắm lấy cơ hội thuận tiện nhất, khởi nghĩa giành chính quyền nhà nước. Nhưng nếu Ðảng ta trước đó không xây dựng lực lượng vũ trang và thành lập những khu căn cứ rộng lớn để làm chỗ dựa cho lực lượng chính trị và phong trào đấu tranh chính trị, và khi điều kiện đã chín muồi không mau lẹ phát động cuộc khởi nghĩa vũ trang thì cách mạng cũng không thể mau chóng giành được thắng lợi.

... Cách mạng Tháng Tám đã lập ra nhà nước dân chủ nhân dân, lấy liên minh công nông làm cơ sở, do giai cấp công nhân lãnh đạo. Nhà nước đó là công cụ chủ yếu của nhân dân ta để tiến hành kháng chiến và xây dựng chế độ mới. Thực tiễn chỉ rõ rằng tăng cường nhà nước dân chủ nhân dân, củng cố nền tảng liên minh công nông của nó, tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với Nhà nước, là một nhiệm vụ cơ bản của cách mạng.

(Trích trong cuốn "Cách mạng Tháng Tám, một sự kiện vĩ đại
của thế kỷ XX" - NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội - 2005)