Nước trong đập thủy điện Khổ Trúc dâng nhanh trong những ngày qua - Ảnh: Reuters

Sau trận động đất khủng khiếp tại Tứ Xuyên, ngoài nguy cơ dịch bệnh bùng phát, người dân trong khu vực còn bất an với những khối nước khổng lồ tích lũy ngày càng nhiều trên núi cao, sẵn sàng trở thành trận đại hồng thủy nhấn chìm họ.

Cơn địa chấn 8 độ Richter ngày 12-5 đã tạo ra một chuỗi liên hoàn 35 hồ nước tự nhiên và làm chấn động trên 2.300 hồ đập quanh vùng tâm chấn Bắc Xuyên, Thanh Xuyên, Đức Dương, Miên Dương... Những hồ nước này đang là mối nguy hiểm tiềm ẩn đối với một số khu vực nằm trong vùng tây nam Tứ Xuyên, bởi mực nước trong các hồ này đang dâng cao liên tục những ngày qua và có nguy cơ bục vỡ bất kỳ lúc nào.

150 triệu m³ nước lơ lửng

Một trong các hồ có dung tích lớn nhất và nguy hiểm nhất là hồ Đường Gia Sơn, rộng 320.000m² nằm trên triền núi Đường Gia, cách trung tâm Bắc Xuyên khoảng 3,2km. Hồ này do đất chuồi ngăn dòng chảy của đoạn sông Tiến Giang chảy qua địa phận Bắc Xuyên tạo nên. Sau đó do những cơn dư chấn trên 5,4 độ Richter và mưa lớn xảy ra liên tục làm nước trong hồ dâng cao đến 725,2m (những ngày trước, bình quân mỗi ngày dâng cao 2m, trong ngày 29-5 vẫn còn dâng cao 1m), có thể vỡ bờ bất cứ lúc nào, đe dọa tính mạng hàng triệu người dân trong vùng Bắc Xuyên và vùng hạ lưu sông Tiến Giang.

Ảnh vệ tinh hồ Đường Gia Sơn chụp ngày 14-5 (trái) và ngày 22-5 - Ảnh: sohu

Chuyên gia địa chất thủy văn Dương Kiệt lại cho rằng lượng nước vào hồ Đường Gia Sơn đang giảm dần trong những ngày qua. Hiện lượng nước trong hồ khoảng 150 triệu m3, nhưng mức nước còn khoảng 20m mới đến đỉnh tràn. Tuy nhiên có chuyên gia địa chất nghi ngại dư chấn và mưa lớn thất thường có thể khiến những hồ chứa nước, đập nước bị vỡ bất cứ lúc nào.

Theo các chuyên gia ngành địa chất thuộc Viện Khoa học Trung Quốc, hiện nay các hồ tự nhiên ở khu vực quanh núi Đường Gia phân bố theo dạng chuỗi nên chỉ cần một hồ bị vỡ sẽ gây ra vỡ bờ và lũ lụt liên hoàn với tốc độ rất nhanh, chỉ cần 5-6 giờ thì toàn bộ vùng hạ lưu của hồ Đường Gia Sơn sẽ bị nhấn chìm với lưu lượng nước cực lớn. Hai thành phố hứng chịu cơn đại hồng thủy đầu tiên sẽ là Giang Du và Miên Dương. 

Quân đội vào cuộc

Quân đội Trung Quốc tham gia khơi dòng chảy - Ảnh: Reuters

Nguồn tin Tân Hoa xã nói rõ từ ngày 14-5, Chính phủ Trung Quốc đã điều một đội chuyên gia 46 thành viên, hơn 1.000 binh lính cùng các máy móc chuyên dụng đến canh giữ và kịp thời ứng phó khi xảy ra hiện tượng vỡ bờ trong hệ thống hồ, đập của tỉnh Tứ Xuyên. Tiếp đó từ ngày 25 đến 29-5, hơn 600 binh lính, chuyên gia cùng máy móc chuyên dụng đã được trực thăng thả xuống những điểm trọng yếu quanh hồ Đường Gia Sơn để tháo bớt lượng nước trong hồ.

Theo ông Lưu Ninh - kỹ sư trưởng của Bộ Nguồn nước Trung Quốc, để giảm áp lực nước lên thành hồ, các đơn vị tác chiến áp dụng phương pháp dùng mìn để công phá từng mảng đất đá đang ngăn dòng chảy của hồ này, đồng thời dùng xe đào và xe xúc công suất lớn di dời đất đá xung quanh để tạo thành một dòng kênh dẫn nước thoát ra sông Tiến Giang.

Đến chiều 28-5, lực lượng quân đội đã công phá và di dời được ít nhất 50.000m3 đất đá. Tuy nhiên theo một nhân viên cứu hộ tại hiện trường, phải công phá ít nhất 100.000m3 đất đá thì mới tạo được một kênh thoát nước lý tưởng, từ đó tránh được nạn đại hồng thủy trong khu vực.

50 phương án thoát thân Chính quyền Miên Dương đã chuẩn bị sẵn phương án di dời trong trường hợp xấu nhất. Nếu báo động cấp I di dời 150.000 người, báo động cấp II di dời 1,2 triệu người, nếu vỡ hoàn toàn di dời 1,3 triệu người. Theo dự đoán, nếu đê vỡ khoảng bốn giờ mới ngập khu vực Miên Dương, vỡ 1/2 thì 5-6 giờ mới ngập, người dân có đủ thời gian để tháo chạy khi cần thiết. Đã xây dựng sẵn 50 phương án thoát thân trong vòng 30 phút, với nhiều khu tránh lũ trên các gò cao, có đầy đủ thức ăn, nước uống, vật dụng dùng trong 24 giờ. Hàng trăm món đồ cổ ở vùng hạ lưu Đường Gia Sơn đã được di dời đến nơi an toàn.

Trong khi đó, Đài truyền hình CCTV chiếu cảnh từng đoàn trực thăng vẫn liên tiếp vận chuyển người và dụng cụ chuyên dụng đáp xuống khu vực xung quanh hồ này trong chiều 28-5. Tuy nhiên, tiến độ làm việc rất chậm do những loại xe cơ giới có công suất lớn không thể tiếp cận được những điểm nguy hiểm nhất trên bờ hồ. Đến ngày 28-5 chỉ mới rút được khoảng 1m nước khỏi hồ này.

Sáng 29-5, do có mưa, công tác vận chuyển dầu bằng trực thăng bị gián đoạn, hơn 400 binh lính đã được điều động, mang theo 1.500 thùng dầu (mỗi thùng 200 lít) hành quân đến vùng Đường Gia Sơn, vì hiện mỗi ngày cần 40 tấn dầu để vận hành máy móc. Để tiện cho công tác thi công, hai giàn đèn năng lượng mặt trời được điều động đến để có thể thi công cả ngày lẫn đêm. 

Kỹ sư trưởng Lưu Ninh cũng bác bỏ tin đồn Trung Quốc sẽ thả bom để công phá khối lượng đất đá đang chặn dòng chảy của hồ Đường Gia Sơn. Ông dự kiến công việc khơi thông dòng chảy ở các hồ sẽ được hoàn thành sau 5-6 ngày nếu điều kiện thời tiết cho phép. Bộ Tài chính Trung Quốc thông báo chính phủ nước này đã chi 200 triệu nhân dân tệ (28,6 triệu USD) cho công tác cứu hộ các hồ đang có nguy cơ vỡ.

Di dời 1,3 triệu dân

Theo đánh giá của các chuyên gia, khả năng thoát nước vẫn không bảo đảm hoàn thành trước thời hạn đưa ra. Chính vì vậy phương án di dời dân đến nơi an toàn đã được đưa ra.

Nhân Dân Nhật Báo dẫn lời ông Thôi Bằng, chủ nhiệm phòng nghiên cứu về địa chất thuộc Viện Khoa học Trung Quốc, cho biết chính phủ cũng đã xét đến khả năng việc khơi thông dòng chảy hồ Đường Gia Sơn không thực hiện được, lúc đó sẽ áp dụng phương án di dời toàn bộ 1,3 triệu dân thành phố Miên Dương.

Trong cuộc họp chiều 28-5, Thủ tướng Ôn Gia Bảo nhấn mạnh nhiệm vụ trước mắt hiện nay là phải khơi thông được dòng chảy của hồ Đường Gia Sơn để đảm bảo tính mạng của hàng triệu người dân ở khu vực hạ lưu hồ này.

Binh lính Trung Quốc dựng cầu tạm cho người dân sơ tán ở thành phố Miên Dương, Tứ Xuyên ngày 28-5 - Ảnh: Reuters Ngày 28-5, chính quyền thành phố Miên Dương đã sơ tán khoảng 160.000 người quanh vùng núi Bắc Xuyên và các vùng có thể chịu thiệt hại trực tiếp nếu lũ lụt xảy ra. Phương án sơ tán được thực hiện trong điều kiện bảo đảm an toàn tuyệt đối. Số lượng người này được sơ tán theo từng đợt qua 50 tuyến đường, trên mỗi tuyến đường dòng người không được kéo dài quá 2km, tuyệt đối không dùng xe cơ giới để tránh ùn tắc và người dân có đủ thời gian di chuyển đến nơi an toàn.

MỸ LOAN - CẢNH CHÁNH