Ở một số ít người nhiễm HIV, phản ứng miễn dịch của cơ thể có khả năng kiểm soát virus và ngăn không cho nó phát triển thành AIDS. Các nhà khoa học thuộc ĐH Rockerfeller đã phát hiện ra 6 trường hợp như thế. Sau khi lấy mẫu máu từ 6 người này, nhóm nghiên cứu đã tách các kháng thể và phát hiện ra rằng hệ miễn dịch của họ không chỉ sinh ra một kháng thể mà là hàng trăm kháng thể cùng chống lại sự lây lan của HIV.

Các nhà nghiên cứu đã tìm ra 502 kháng thể từ 6 bệnh nhân này và chúng cùng tấn công HIV ở vào nhiều mục tiêu khác nhau. Nếu tính riêng lẻ, mỗi kháng thể chỉ có rất ít ảnh hưởng, nhưng khi tập hợp thành nhóm, chúng dường như có hiệu quả bảo vệ trước sự phát triển của bệnh. Ông Michel Nussenzweig, Trưởng Phòng thí nghiệm Miễn dịch học Phân tử thuộc ĐH Rockerfeller, cho biết: “Đây là lần đầu tiên chúng tôi thấy được phản ứng thực sự của kháng thể”.

GS. TS. Aldel Mahmoud ở Merck, công ty từng tạo ra loại vắc-xin kháng HIV V520 hứa hẹn nhất cho tới nay, cũng thừa nhận: “Chúng ta cần xem xét lại những hiểu biết về virus và tìm ra cơ chế phản ứng miễn dịch của cơ thể chúng ta”.

Trên thực tế, công cuộc bào chế vắc-xin chống AIDS bị cản trở rất nhiều trước bản chất khó lường của HIV. Thông thường, vắc-xin chống AIDS được tạo ra để phản ứng miễn dịch “phát một” đối với một loại protein ngoài bề mặt có tên là gp 120. Nhưng những kết quả thử nghiệm được công bố năm 2003 cho thấy nó không đủ tác dụng. Cho đến nay, hàng chục loại vắc-xin chống AIDS có khả năng đã được thử nghiệm, trong đó có vắc-xin AIDSVax của VaxGen đã được thử nghiệm ở giai đoạn 3, cũng không đủ sức tấn công HIV.

Chỉ đến bây giờ chúng ta mới gần hiểu ra được hành vi khó hiểu của HIV. Một vấn đề cơ bản với HIV là loại virus này biến hóa trong cơ thể rất nhanh, hệ miễn dịch không thể luôn nhận dạng được nó như đã gặp trước đó. Đây là một sự thách thức lớn đối với các nhà nghiên cứu vắc-xin, song cũng là những lý do để một số ít người có thể kiểm soát sự lây nhiễm HIV theo cách tự nhiên, giống như 6 người được nghiên cứu trong phòng thí nghiệm của ông Nussenzweig.

Về phản ứng miễn dịch điển hình, ông Nussenzweig giải thích, “vấn đề chỉ là do các kháng thể phản ứng quá chậm. Kháng thể đó luôn phải đuổi theo sự biến đổi của virus. Bạn có một kháng thể. Kháng thể này có tác dụng. Và rồi virus biến đổi để tránh tác dụng của kháng thể. Cơ thể sau đó tạo ra các phiên bản kháng thể mới để đối phó với virus mới đã biến đổi, nhưng virus lại biến đổi tiếp. Và các kháng thể không bao giờ có thể đuổi kịp sự biến đổi đó”.

Tuy nhiên, theo ông Nussenzweig, “Nếu các kháng thể có mặt ở ngay giai đoạn biến đổi đó để bắt đầu hành động, ví dụ như được đưa vào bằng vắc-xin thì chúng có thể ngăn chặn sự lây nhiễm. Tôi cho rằng chúng có thể mang lại khả năng miễn dịch ở cấp độ cao hơn nếu đủ số lượng trước khi quá trình lây nhiễm diễn ra và tất nhiên chúng phải hiện diện ở đó trước để chặn đầu ngay quá trình đó”. Và đây cũng là nguyên nhân mà các nhà khoa học chưa thành công với bất cứ một vắc-xin chứa kháng thể đơn nhất nào.

Giờ đây, việc hiểu được cơ chế của HIV sẽ là chìa khóa để tìm ra những loại vắc-xin mới tốt hơn. Vì vậy, một số hãng đã bắt đầu chuyển hướng tổng hợp hai hay nhiều loại vắc-xin từng được thử nghiệm trước đó lại thành một loại mới vì chúng sẽ không phát huy tác dụng khi hoạt động độc lập.            

Vũ Anh(theo Time)