TPHCM: Sử dụng đất đô thị quá lãng phí
Ngọc Huân

TPHCM đang thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006 -2010. Để tránh lặp lại những "vết xe đổ" trong việc sử dụng đất giai đoạn 2000-2005, những vấn đề bất cập đang được các nhà khoa học đưa ra mổ xẻ.

Đô thị ở TPHCM phát triển theo chiều rộng, rất lãng phí đất.

Nguy cơ hết quỹ đất dự trữ
Theo một công trình nghiên cứu của PGS-TS Trần Thị Thu Lương -ĐHQG TPHCM, diện tích đất tại 6 quận mới (2, 7, 9, 12, Thủ Đức và Bình Tân) vào khoảng 35.000ha, chiếm 17% diện tích đất toàn TPHCM.

Trong vòng 5 năm từ 2000-2005, đất ở đô thị đã lấn sang đất nông nghiệp với một tốc độ rất nhanh, hầu hết trên 1.000 ha/quận. Cụ thể Q.2 là 1.402ha, Q.7: 1.267ha, Q.9: 1.495ha, Q.12: 1.592ha, Q.Bình Tân: 1.219ha, Q.Thủ Đức: 1.321ha.

PGS-TS Thu Lương nhận định rằng: "Nhìn tổng quan như thế để thấy rằng tốc độ đô thị hoá là khó có thể cưỡng lại được. Tuy nhiên, những chính sách đi kèm để quản lý và sử dụng đất vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của đất đai".

Cụ thể hơn đó là tình trạng sử dụng đất không đúng quy hoạch, đất bị bỏ hoang hoá mặc dù trên danh nghĩa đã là đất đô thị. Chỉ trong vòng 5 năm 2000 - 2005, tại 6 quận đã có thêm hơn 8.000ha đất ở.

Vấn đề đáng nói ở đây chính là việc đô thị hoá nhanh chóng có nguy cơ tạo ra những "đô thị nghẹt thở" hậu quả sẽ không bao giờ khắc phục được. Tuy nhiên, việc đô thị hoá mới diễn biến trên chiều rộng chứ chưa đi vào chiều sâu. Nhiều nơi, mặc dù đã hình thành từ hơn 10 năm nhưng vẫn chưa ra vóc dáng của một đô thị mà điển hình là chuỗi đô thị dọc theo xa lộ Hà Nội.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là một phần của sự sai lầm trong việc sử dụng đất ở TPHCM. Các nhà khoa học tỏ ra lo ngại với đà sử dụng đất một cách lãng phí như hiện nay thì chẳng bao lâu nữa, thành phố sẽ hết quỹ đất dự trữ, đồng thời vành đai xanh bao bọc đô thị sẽ biến mất.

Trong tổng diện tích tự nhiên hơn 200.000ha của TPHCM, trong thập niên 90 của thế kỷ 20, đất nông nghiệp chiếm 120.000ha làm thành một vành đai xanh bao bọc thành phố. Hiện nay chỉ còn 90.000ha và dự kiến đến năm 2020 sẽ còn tối đa 60.000ha

PGS -TS Nguyễn Minh Hoà - ĐHQG TPHCM cho biết: "Trong một hội nghị tại TPHCM, GS Tanaka (Nhật Bản) đã nói: "Tokyo đã mất hết nông thôn, giờ chỉ còn lại những khối nhà ken nhau dày đặc, không bao giờ phục hồi được nữa. TPHCM vẫn còn có những cơ hội tốt để lựa chọn sự phát triển đa dạng. Câu hỏi đặt ra cho các nước đi sau là chúng ta nên phát triển như thế nào cho phù hợp với chính mình chứ không phải là phát triển cho giống người ta".

Qua điều tra khảo sát nhiều khu vực ngoại thành, PGS-TS Nguyễn Minh Hoà cũng đưa ra đề xuất: Bằng mọi giá phải giữ lại một phần nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong những hình thái cư trú và sản xuất mới ở TPHCM với tỉ lệ dân số nông dân trên tổng dân số TP là 15% (khoảng 800 ngàn người).

Vướng từ cơ chế đến nhân lực
Theo ông Nguyễn Trọng Hoà -Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc, đến cuối 2005, hầu hết các quận huyện đã phủ kín quy hoạch 100% trên đất cần lập quy hoạch. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng quy hoạch xây dựng một đàng, quy hoạch sử dụng đất một nẻo.

Trên thực tế, ở TPHCM có một tình trạng, cùng một khu vực đô thị mà bị 2 đề án quy hoạch xây dựng và sử dụng đất chi phối. Trong khi cơ chế chính sách liên quan đến công tác quy hoạch sử dụng đất còn quá nhiều bất cập, trình độ của đội ngũ cán bộ làm công tác quy hoạch sử dụng đất cũng bức xúc không kém.

Theo một khảo sát mới được công bố về chất lượng cán bộ làm công tác quản lý đất đai cho thấy, cán bộ cấp phường yếu về năng lực, hầu hết là "tay ngang" trong lĩnh vực đất đai là nguyên nhân khiến cho nhiều chính sách chưa thể phù hợp vì việc xây dựng chính sách đều được xuất phát từ thực tế tại các cấp cơ sở.