Azerbaijan:
Cách mạng nhung lụa trong hành lang quyền lực

Elena Zubtsova (từ Mátxcơva) - viết riêng cho Lao Động

Cảnh sát chống bạo động Azerbaijan tạm giữ người đối lập biểu tình ở Baku.

Cách mạng nhung lụa ở các nước cộng hoà thuộc Liên Xô cũ đã chuyển từ quảng trường vào hành lang chính trị. Bằng chứng là mới đây, Cơ quan an ninh Azerbaijan đã đập tan âm mưu đảo chính trong nước, bắt giữ một số bộ trưởng then chốt và quan chức cao cấp. Tổng thống Ilham Alyev đã tỏ ra cương quyết và mạnh tay. Điều này đã làm cho uy tín của ông nâng cao rõ rệt.

Tẩy trùng chính phủ
Câu chuyện bắt đầu từ mấy tháng trước theo đúng "kịch bản truyền thống" các cuộc cách mạng nhung lụa đã áp dụng thành công ở Gruzia và Ukraina. Phe đối lập kêu gọi những người ủng hộ (chủ yếu là thanh niên mặc áo phông màu da cam) xuống đường. Tuy nhiên, những cuộc biểu tình ồn ào này không thấm vào đâu so với những gì đã xảy ra ở Gruzia, Ukraina và Kyrgyzstan. Cao trào trong "kịch bản" chính là cuộc bầu cử quốc hội diễn ra vào ngày 6.11 tới đây. Nhưng do đặc thù địa phương, nên hồi cướp chính quyền đã bị biến dạng.

Theo Bộ An ninh quốc gia Azerbaijan, thì cú đánh chí tử sẽ được nện từ bên trong, còn nhiệm vụ của "quần chúng nhân dân" là hợp pháp hoá cuộc đảo chính này. Nhân vật chính của cuộc cách mạng nhung lụa được giao cho Rasul Guliev - cựu Chủ tịch Quốc hội, chính khách đã từng lưu vong tại nước ngoài, người cũng đang tranh cử quốc hội kỳ này.

Các lực lượng an ninh Azerbaijan đã nhanh tay hơn. Ông Gumilev bị bắt giữ tại sân bay Simferopol (thuộc Ukraina), nơi ông quá cảnh đi Baku, theo lệnh truy nã quốc tế vì tội biển thủ 100 triệu USD từ ngân khố quốc gia.

Trong khi Toà án Tối cao Ukraina còn chưa biết xử lý ông Gumilev thế nào, thì ở Azerbaijan đã diễn ra chiến dịch làm trong sạch bộ máy lãnh đạo. Chỉ trong vòng vài ngày, ít nhất 5 bộ trưởng đã bị cách chức và bắt giữ. Một số quan chức chính phủ bị buộc tội âm mưu đảo chính. Nhân vật trung tâm trong nhóm "tạo phản" là Bộ trưởng Phát triển kinh tế Farkhad Aliev.

Ngày 17.10, chính quyền Baku đã cho bắt cựu Bộ trưởng Tài chính Fikret Yusifov, Chủ tịch Đảng Mặt trận Nhân dân Ali Keremli. Có tin trong quá trình thẩm vấn, ông Yusifov đã khai rằng người cung cấp tài chính cho phe đối lập không phải ông mà là Farkhad Aliev.

Không những thế, các em trai của Farkhad Aliev cũng bị bắt giữ. Đó là Rafik Aliev - Chủ tịch Cty dầu khí Azpetrol và Nidzhat Guliev - cựu Bộ trưởng Kinh tế đối ngoại của Azerbaijan. Vụ bắt giữ mới nhất là đối với Bộ trưởng Y tế Ali Insanov và Chánh văn phòng Phủ Tổng thống Akir Muradverdiev. Những người bị cách chức bao gồm: Bộ trưởng Giáo dục Misir Mardanov, Bộ trưởng Lao động Xã hội Ali Nagiev. Danh sách bắt giữ và cách chức chắc chưa dừng ở đây vì Bộ An ninh quốc gia đang tiếp tục chiến dịch tẩy trùng chính phủ.

Bộ Nội vụ và Cơ quan Tổng chưởng lý Azerbaijan thông báo Farkhad Aliev dự định chi 3 triệu USD để thực hiện cuộc đảo chính. Sau vài ngày bị tạm giữ tại Simferopol, Gumilev đã nộp tiền để được tại ngoại. Ông ta không về Baku và bay sang London, tuyên bố tại một cuộc họp báo rằng "không hề quen biết" Aliev. Tuy nhiên, cựu Bộ trưởng Tài chính Yusifov lại khai rằng hai người này đã gặp nhau nhiều lần ở cả Baku lẫn St.Petersburg (Nga).

Phe đối lập còn đó
Mặc dù đang ở tình thế "chuột chạy cùng sào", song phe đối lập Azerbaijan dưới sự lãnh đạo của ông Sardar Dzhalaloglu, vẫn đang tiếp tục cuộc đấu tranh giành cử tri. Trả lời phỏng vấn Báo "Tấm gương" của Baku, ông Dzhalaloglu cho rằng thông tin về âm mưu đảo chính là thiếu cơ sở và rằng không nên vì đó mà đánh giá sai hoặc tấn công phe đối lập. Bên cạnh đó ông còn kêu gọi những quan chức cao cấp khác nếu thực sự muốn cải cách dân chủ, thì vẫn có vị trí trong hàng ngũ đối lập. Báo "Tấm gương" còn cho rằng Farkhad Aliev sẽ trở thành một Yushchenko của Azerbaijan trong tương lai.

Tuy nhiên, các nhà phân tích không chia sẻ quan điểm này, mà cho rằng việc đập tan âm mưu đảo chính đã nâng cao uy tín của ông Ilham Aliev - người vẫn bị coi là quá mềm mỏng so với cha ông là cựu Tổng thống Geidar Aliev. Những vị quan chức mà ông Ilham được thừa hưởng của cha mình trong con mắt dân chúng cũng chính là những con sâu tham nhũng trong bộ máy chóp bu. Nên việc bắt giữ những nhân vật này được nhân dân Azerbaijan hoan nghênh.

Rút kinh nghiệm từ những cuộc cách mạng nhung lụa trước đây, chính quyền Baku đã ra tay kịp thời và hiệu quả. Tuy nhiên, theo ý kiến của nhiều chuyên gia, nguy cơ đảo chính vẫn chưa bị thủ tiêu. Phe đối lập đã tuyên bố rằng họ sẽ làm một cuộc cách mạng mới ở Azerbaijan đúng vào dịp 7.11 năm nay. Nhưng điều đó cũng khó mà xảy ra được. Quỳnh An dịch