Thượng tướng Lê Thế Tiệm: Quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá là thực hiện chính sách khoan hồng của Ðảng và Nhà nước, kế thừa và phát huy truyền thống nhân đạo của dân tộc ta đối với người phạm tội bị kết án tù, khuyến khích họ phấn đấu rèn luyện để trở thành người có ích cho xã hội. Trong hai năm 2004-2005, đất nước ta có nhiều ngày lễ kỷ niệm lớn. Với ý nghĩa chính trị và giá trị nhân văn trong giáo dục, cảm hóa người lầm lỗi hướng thiện, Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá năm 2004-2005 và tiến hành bốn đợt: đợt 2-9-2004, đợt tháng 2-2005, đợt tháng 5-2005 và đợt 2-9 -2005. Ðây là lần đặc xá có quy mô lớn nhất, thời gian tiến hành dài nhất và số người được đặc xá đông nhất từ trước đến nay.

Qua ba đợt đặc xá trước, Chủ tịch nước đã quyết định tha trước thời hạn tù cho 24.871 người (trong đó có 24.597 phạm nhân đang chấp hành án phạt tù ở các trại giam, trại tạm giam và 84 người đang được tạm đình chỉ, tạm hoãn thi hành án).

Thượng tướng Lê Thế Tiệm: So với ba đợt trước, đặc xá đợt này có số lượng đông hơn. Căn cứ kết quả xét duyệt đề nghị đặc xá của các đơn vị, địa phương, các cơ quan giúp việc của Hội đồng tư vấn đặc xá trung ương (HÐTVÐXT.Ư) đã đến từng trại giam, trại tạm giam để kiểm tra, thẩm định từng hồ sơ đề nghị đặc xá, đến nay, Hội đồng đã xét trình Chủ tịch nước quyết định đặc xá tha tù trước thời hạn đợt 2-9-2005 cho hơn 10 nghìn người. Ðối tượng, điều kiện, tiêu chuẩn xét, đề nghị đặc xá lần này theo hướng dẫn của HÐTVÐXT.Ư không có gì khác so với các đợt đặc xá trước. Tuy nhiên, trình tự, thủ tục xét duyệt lần này thận trọng, chặt chẽ hơn. Bởi vì, ngoài số phạm nhân đúng ngày 2-9-2005 mới đủ điều kiện, tiêu chuẩn xét duyệt đặc xá, vẫn còn số lượng lớn những phạm nhân ba đợt trước tuy đủ điều kiện về thời gian ở tù và thái độ cải tạo, nhưng thiếu các văn bản giấy tờ chứng minh về người có công với cách mạng, gia đình liệt sĩ, bản thân là thương binh, gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, ốm đau bệnh hiểm nghèo, các phạm nhân phạm các tội xâm phạm quản lý kinh tế và các tội chức vụ đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền và đã thực hiện đầy đủ phần bồi thường thiệt hại dân sự... Nay nếu họ nộp đủ các giấy tờ trên, có xác nhận của cơ quan có thẩm quyền, thì họ được hưởng tình tiết đặc biệt khi xét đề nghị đặc xá lần này.

Ðặc xá đợt 2-9-2005 có thời gian chuẩn bị kỹ, có kinh nghiệm của ba đợt xét đặc xá trước, nên trong công tác chỉ đạo và tổ chức thực hiện bảo đảm yêu cầu: Không để sót người đủ điều kiện, tiêu chuẩn mà không đề nghị đặc xá, ngược lại không để lọt người không đủ điều kiện, tiêu chuẩn lại đề nghị đặc xá; bảo đảm việc xét duyệt, đề nghị đặc xá chặt chẽ, công khai, dân chủ, công bằng.

Thượng tướng Lê Thế Tiệm: Ðúng là tình hình an ninh trật tự hiện nay còn diễn biến phức tạp, hoạt động của một số loại tội phạm hình sự có chiều hướng tăng, nhất là tội phạm có tổ chức, tội phạm về ma túy... Trong khi đó số lượng phạm nhân đặc xá bốn đợt trở về cộng đồng lên đến hơn 35 nghìn người. Nhưng ngay trong giai đoạn xét duyệt, đề nghị những người đủ điều kiện, tiêu chuẩn được đặc xá, đã rất thận trọng để những người được đặc xá trở về không làm phương hại đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.

Ðến nay, theo báo cáo của công an các tỉnh, thành phố, thì trong số người được đặc xá ba đợt trước về địa phương chỉ có 146 người vi phạm pháp luật, tỷ lê 0,59% (trong đó có 86 người xử lý hình sự, chiếm tỷ lệ 0,35%), nhưng không có trường hợp nào phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng. Ðiều đó chứng minh số người được đặc xá hai năm 2004-2005 nhiều nhưng không ảnh hưởng đáng kể đến tình hình an ninh - trật tự của đất nước.

Chính xuất phát từ chính sách khoan hồng của Ðảng và Nhà nước, truyền thống nhân đạo của dân tộc và ý nghĩa nhân văn sâu sắc của công tác đặc xá, nên được dư luận trong nước, quốc tế đồng tình, đánh giá cao. Việc chúng ta cho phép các phóng viên trong nước và nước ngoài đến các trại giam để chứng kiến lễ công bố quyết định đặc xá của Chủ tịch nước, được gặp gỡ, phỏng vấn phạm nhân được đặc xá và chưa được đặc xá để có sự nhìn nhận, đánh giá khách quan hơn về nhân quyền ở Việt Nam thông qua công tác quản lý, giam giữ, giáo dục phạm nhân và đặc xá tha trước hạn tù cho những phạm nhân cải tạo tiến bộ, không phân biệt giới tính, tính chất, mức độ phạm tội, không phân biệt quốc tịch, tôn giáo, dân tộc... nếu đủ điều kiện, tiêu chuẩn đều được xét, đề nghị đặc xá.

Thượng tướng Lê Thế Tiệm: Ðặc xá mới chỉ là bước khởi đầu của những người có một thời lầm lỗi nay hướng thiện, hoàn lương trở về với cộng đồng. Ðể họ tiếp tục ổn định cuộc sống, ngăn ngừa tái phạm là trách nhiệm của gia đình, các cấp chính quyền và các đoàn thể ở địa phương. Chính phủ đã có công điện chỉ đạo yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư có trách nhiệm tiếp tục theo dõi, quản lý, giúp đỡ, dạy nghề và tạo việc làm cho người được đặc xá về cộng đồng; những người có hoàn cảnh khó khăn thì vận động các ngành, đoàn thể, tổ chức kinh tế - xã hội quan tâm cho vay vốn làm ăn để ổn định cuộc sống.

Với trách nhiệm của mình, Bộ Công an đã chỉ đạo công an các địa phương phải quan tâm, tạo điều kiện để những người được đặc xá nhanh chóng được đăng ký hộ khẩu, làm mới giấy Chứng minh nhân dân và phối hợp với cấp ủy, chính quyền, MTTQ, đoàn thể ở địa phương để quản lý, giúp đỡ người đặc xá tại địa phương. Theo báo cáo của công an 56 tỉnh, thành phố thì trong số 21.181 người đặc xá về địa phương, có 13.420 người đã được đăng ký hộ khẩu (đạt 63,3%) và 6.567 người được cấp lại Giấy chứng minh nhân dân. Trong thời gian tới, Bộ Công an sẽ tiếp tục chỉ đạo công an các địa phương giải quyết những tồn đọng vướng mắc về hộ khẩu cho số người được đặc xá các lần trước và tham mưu giúp chính quyền địa phương trong việc tiếp nhận, quản lý giúp đỡ người được đặc xá đợt này.