NÓI HAY ĐỪNG
Dùng "gậy" thế nào?

Đình Chúc

Mặc cho những lời cảnh báo từ các cơ quan ngôn luận và cơ quan công quyền, hàng vạn con người (đa phần là nông dân, kém hiểu biết) vẫn đang lao vào những canh bạc do một số công ty tung ra dưới cái chiêu "bán hàng đa cấp".

Thôi thì từ những trung tâm vốn được coi là văn minh thương mại như Hà Nội, TPHCM đến những vùng núi hẻo lánh, xa xôi như Thái Nguyên, Sơn La, Điện Biên, Lâm Đồng... người ta chen vai, thích cánh không phải để mua được cái máy ozôn hay cái máy mátxa (những thứ vốn xa xỉ với nông dân) mà cái chính là để được vào "mạng", để rồi sau một đêm ngủ dậy sẽ có cơ may biến thành tỉ phú! Song trớ trêu thay, với không ít gia đình đó chỉ là một giấc mơ hão huyền bởi tiền bạc đâu không thấy, thay vào đó chỉ là nợ nần, tan đàn sẻ nghé từ bùa mê, thuốc lú của cái phương thức bán hàng đa cấp bất chính này.

Thực ra thì bán hàng đa cấp vốn có những ưu điểm của nó và đã khá thịnh hành ở Âu-Mỹ vào những năm đầu thế kỷ 20. Nhưng khi du nhập vào Châu Á (từ những thập kỷ 80-90 của thế kỷ trước), nó đã bị biến tướng đi rất nhiều bởi chính sự lỏng lẻo của hệ thống luật pháp một số quốc gia khu vực này. Riêng với VN, dù mới xuất hiện có 6 năm (từ 1999), nhưng đến nay đã có tới hơn 30 công ty đang hoạt động theo loại hình này. Tuy nhiên điều nguy hại là ở chỗ số bán hàng đa cấp chân chính rất hiếm, còn lại hầu hết ít nhiều đều có những biểu hiện bán hàng đa cấp bất chính. Chưa có thống kê đầy đủ, nhưng nạn nhân của những trò bán hàng đa cấp bất chính này đã lên tới hàng vạn người, đáng thương hơn, họ thuần tuý là những nông dân nghèo đói, phải đi vay nặng lãi để được vào cái "mạng" có ma lực chết người trên. Song đúng là "thấy chết mà không cứu" được, bởi hệ thống luật pháp của ta không có chế tài nào xử lý hành vi bán hàng đa cấp bất chính này.

Rất may, Nghị định 110/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 24.8 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp nói trên đã như một chiếc "gậy", để các cơ quan công quyền ra tay xử lý. Không cần phức tạp hoá vấn đề, chỉ cần "soi" 1 trong 9 điều cấm (được quy định trong NĐ) vào bất cứ công ty nào đang kinh doanh theo phương thức này ở VN, cũng sẽ có nguy cơ... bật bãi! Ví như hiếm có công ty nào không "yêu cầu người tham gia phải đặt cọc một số tiền nào đó, phải mua một số lượng hàng hoá ban đầu, phải trả tiền dưới hình thức các khoá học, đào tạo, hội thảo...". Cũng hiếm có công ty nào lại không mắc vào những hành vi như "không cam kết cho người tham gia phải trả lại hàng hoá, cản trở người tham gia trả lại hàng hoá, nhận tiền hoa hồng, tiền thưởng... từ việc dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp...". Như vậy mới xét trên lý thuyết, không ít công ty sẽ bị loại ra khỏi cuộc chơi.

Tuy nhiên, những vấn đề đặt ra trong nghị định này còn quá mới. Hơn thế, đúng như một chuyên gia Vụ Pháp chế (Bộ Thương mại) đã thừa nhận: Ranh giới giữa bán hàng đa cấp thông thường và đa cấp bất chính là rất mỏng manh. Điều này đồng nghĩa với việc các công ty bán hàng đa cấp tại VN sẽ tìm mọi thủ đoạn, mánh khoé để lách luật. Bởi vậy, "gậy" đã có nhưng dùng "gậy" thế nào mới là chuyện dư luận đang trông chờ ở các nhà quản lý!