Bà Nguyễn Thị Lắm ngồi tựa cửa đợi con

Mất cả chì lẫn chài 

Anh La Tức, chủ ghe BĐ 0726 TS, bị bắt hôm 28/2, mới được thả về hôm 29/6 rùng mình kể lại chuyến xuất ngoại bất đắc dĩ: "Hôm đó, ghe tụi tui vừa đánh xong mẻ cá. Cũng đã hòm hòm, định cứ ráng thêm mẻ lưới nữa. Đang chuẩn bị kéo lưới rồi dong thuyền về thì ghe hải quân của Malaysia xáp lại. Họ giong tụi tui vô đất liền, cho ở chung cùng với một ghe nữa cũng của người trong xã này. Ít bữa, họ đem ra tòa, tuyên xong thì cho ra đảo ngồi tù 3 tháng.

Ngồi tù thì chẳng phải làm nhưng ngư dân quen ăn sóng nói gió, mỗi bữa được ăn có cạo chén cơm, đói dữ. Ti vi trong phòng suốt ngày chiếu quảng cáo, toàn của ngon vật lạ. Ngồi xem mà... nuốt nước miếng. Tính ra, bọn tui ở bển mất 5,5 tháng trời mới về đến nhà. Ghe bị tịch thu luôn, người nhược cả ra. Thật đúng là mất cả chì lẫn chài".  

Anh Nguyễn Văn Thấp, thôn Thiện Chánh 1, xã Tam Quan Bắc, chủ tàu BĐ 2338 TS mới bị Philippines bắt giữ hôm 7/7 là người giữ "kỷ lục" về số lần bị bắt. Với anh - đây là lần thứ ba, đến mức có thể nghe và nói chuyện tốt bằng tiếng bản địa. Thấy chúng tôi đến nhà chị Nguyễn Thị Phượng (ở thôn Thiện Chánh 1, xã Tam Quan Bắc) - chị ruột của anh Thấp, bà Nguyễn Thị Lắm, 53 tuổi, đang ngồi trong nhà hỏi dồn, giọng khấp khởi hy vọng: "Bộ cô chú biết tin về tàu của chú Thấp hả? Bữa giờ ruột gan tui như lửa đốt, hổng biết thằng Thủy nhà tui nó ra sao rồi?".

Con bà - anh Nguyễn Thủy - đi bạn cho tàu anh Thấp đã gần một năm. Sáng nay, chưa kịp ăn sáng, bà Lắm đạp xe đạp hơn chục cây số từ nhà ở Hoài Sơn qua Tam Quan Bắc để nghe ngóng tin tức của con trai mình. Đang làm nông, anh Thủy bỏ đi bạn mới được một năm nay thì xảy ra cơ sự này. "Sợ quá cô à, chẳng biết nó có bị đánh đập gì không, nghe nói mấy ông Philippines dữ dằn lắm", bà Lắm mếu máo. 

Chuyện bị bắt thường như cơm bữa nên ngư dân cũng có "kinh nghiệm". Hên thì vô Brunei, bị ở tù nhưng ăn uống thừa thãi mà lại không mất thuyền. Ở Malaysia thì ăn đói, mất thuyền nhưng dù sao cũng đỡ hơn ở Philippines. Ông Nguyễn Bày, chủ tàu BĐ 0661 TS ở thôn Kim Giao Nam, xã Hoài Hải, có hai con bị bắt ở Brunei tháng 8.2005 cứ chép miệng: "Bữa hổm nó được thả lái tàu về luôn. Tàu bỏ không mấy tháng bị hư ít nhiều, sửa mất cả trăm triệu nhưng vẫn còn hên".   

"Hồn treo cột buồm" 

Ghé Hoài Hương, chúng tôi tìm đến nhà ông Võ Dũng ở thôn Thạnh Xuân, có người con rể là Trần Văn Hưởng đang đi trên tàu BĐ 2257 TS bị bắt tại Malaysia hôm 12/6. Cả gia đình ông Dũng rối cả lên khi biết có người tìm, tưởng là đã có thông tin mới gì. Bà Tui, vợ ông Dũng, nói đỡ lời con gái: "Chồng tui từng đi biển tui biết, người đi lo một, nhưng người ở nhà lo mười. Người ta nói lấy chồng đi biển, hồn treo cột buồm mà. Người đàn bà ở nhà, chỉ nghe có tin tức bão tố gì đã thấy lo huống hồ lại bị tù tội ở nước ngoài. Lỡ có chuyện gì xảy ra...".  

Bà Phan Thị Bốn, vợ ông La Đam (xã Hoài Hải) bị bắt và mới được thả về từ Malaysia cách đây gần hai tháng, cũng tâm sự: "Tui nhớ bữa là đã 20 tháng chạp rồi, mà ghe đi đã lâu không thấy về, lại chẳng có tin tức chi, tui đứng ngồi hổng yên. Cứ ra vô, đi lại hỏi han, nghe ngóng. Sau lại có người ghé vô nói: "Chị Bốn, chị biết tin gì chưa? Anh Đam bị giữ rồi. Nghe đâu tìm thấy chiếc ghe không, sau vớt lưới lên thấy toàn là xác người". Rồi sau, lại có người hớt ha hớt hải chạy lại nói, rằng họ nghe tin mới tìm được chiếc ghe, trên ghe toàn xác người đã bị cắt mất đầu. Nghe những tin ấy mà tui thấy bủn rủn hết tay chân. Sau có ba đứa nhỏ do chưa đủ tuổi thành niên được thả về, mới biết chắc là ghe chồng tui đi bị bắt ở bên đó mới yên cái bụng được phần nào". 

Biết nhưng vẫn liều?

Ông Võ Xuân Phải, Phó chủ tịch UBND xã Hoài Hương, cung cấp cho chúng tôi con số giật mình. Chỉ từ năm 1999 trở lại đây, Hoài Hương đã có tới 16 ghe bị bắt giữ ở nước ngoài, chủ yếu là các nước Trung Quốc, Malaysia, Philippines và Indonesia. Còn Hoài Hải, tuy ít hơn, những cũng đã có 5 chiếc bị bắt. Ở xã Tam Quan Bắc từ đầu năm đến giờ có 1 trường hợp bị bắt và 2 trường hợp bị bắt năm 2004 vừa mới được thả về. Ông Phải nói: "Tụi tui đã tuyên truyền đủ cách. Đài truyền thanh của xã này, rồi họp ngư dân này, họp thôn, họp các đoàn thể, tuyên truyền pháp luật... vậy mà có ăn thua gì đâu".

Còn ông Võ Thế Linh, Chủ tịch UBND xã Hoài Hải thì nói: "Lãnh đạo huyện phê bình: giáo dục bà con kiểu sao mà cứ để ngư dân bị bắt hoài. Nhưng biết làm sao được, mình đã tuyên truyền thuyết phục hết nhẽ. Thuyền nào cũng có máy hết, nhìn là biết đang ở hải phận nào rồi. Bà con ngư dân ai cũng hiểu, cũng biết là xâm phạm lãnh hải, bị bắt thì ngồi tù, tịch thu ghe. Nhưng rồi nhiều người cứ nói với tui: Biết thì biết, nhưng cũng vì miếng ăn mà làm liều thôi". 

Ông Võ Dũng (Hoài Hương), 57 tuổi, đã có dư 40 năm lênh đênh biển cả phân tích: "Bây giờ thì thuyền bè nhiều, cá lại ít dần, đi cả tháng một chuyến cũng hổng kiếm ra cá. Trong khi đó, xăng dầu mỗi ngày một tăng. Như trước đây, phí tổn một chuyến chỉ chừng 40 triệu, nay tăng tới 65-70 triệu đồng. Trời thương thì mỗi chuyến cũng kiếm được 5-6 triệu đồng/người, chủ tàu thì được khá hơn. Nhưng theo nghề này cũng như đánh bạc vậy, đâu phải chuyến nào cũng được cả đâu. Thua là phải gỡ, là phải liều, ra lãnh hải của họ đánh bắt hòng kiếm thêm chút ít mới đủ bù tổn, có cái ăn. Chứ ở hải phận của mình cứ nửa lý (hải lý) thì có một tàu, sao mà có ăn được. Còn nói thật, đã xâm phạm là biết hết, cũng biết là bị bắt thì sẽ ra sao. Nhưng rồi cũng cứ liều". 

Hiện cả nước chỉ có 3 tỉnh miền Trung là Khánh Hòa, Phú Yên và Bình Định đánh bắt cá ngừ đại dương. Thường thì ngư dân Khánh Hòa, Phú Yên chỉ đánh bắt cá theo mùa còn ngư dân Bình Định đi quanh năm. Kỹ sư Nguyễn Công Bình, cán bộ Phòng Kỹ thuật quản lý nghề cá - Sở Thủy sản cho biết: "Hiện nay đánh bắt cá ngừ đại dương không cần phải xin giấy phép ngư trường nên việc quản lý vô cùng khó khăn. Thêm vào đó, việc phân chia vùng biển này giữa các nước vùng Đông Nam Á chưa rõ ràng, cụ thể nên đây là khu vực vô cùng "nhạy cảm", chỉ cần đi chệch sang một chút là bị bắt ngay...".

(Theo Thanh Niên)