Đến Sơn La những ngày này, mọi người dường như đều có cảm giác khó phân biệt ranh giới ngày và đêm bởi sự sôi động và sức sống mới. Không chỉ có ở các thị trấn, thị xã mà ngay trên dòng sông Ðà, những người công nhân thủy điện không nghỉ, thay ca dồn sức chuẩn bị cho lễ khởi công xây dựng Nhà máy thủy điện Sơn La. Ðảng bộ, nhân dân các dân tộc Sơn La cũng ra sức thi đua chào mừng đại hội Ðảng các cấp, tiến tới kỷ niệm 110 năm thành lập tỉnh.

Tôi gặp ông Lò Văn Sôn, cán bộ cách mạng tiền khởi nghĩa, một nhân chứng lịch sử từng sống dưới hai chế độ. Ông Sôn năm nay 84 tuổi, 52 năm tuổi Ðảng, từng là một cai ngục dưới thời Pháp thuộc đã được Chi bộ nhà tù Sơn La giác ngộ cách mạng, ông nói: Dưới sự lãnh đạo của Ðảng, mảnh đất Sơn La đã hồi sinh và phát triển với truyền thống cách mạng rất đáng trân trọng và tự hào.

Trước Cách mạng Tháng Tám, vùng đất Tây Bắc nói chung, Sơn La nói riêng dường như tách biệt với thế giới bên ngoài, kinh tế tự cấp tự túc nghèo nàn, lạc hậu; đời sống của nhân dân đã đói khổ, thêm đói khổ hơn bởi sự cai trị, ức hiếp của thực dân Pháp và tay sai.

Người dân bị hành hạ, bóc lột đến tận xương tủy, nhiều người đã chết bên hố củ mài. Trước tình cảnh đó, với truyền thống yêu nước, gắn kết cộng đồng, đã có nhiều cuộc đấu tranh của đồng bào chống lại thực dân Pháp. Ðó là, cuộc nổi dậy năm 1888 dưới pháo đài Dua Cá (Chiềng Xôm) của lãnh tụ Nguyễn Quang Bích; cuộc bạo động chống Pháp năm 1897 của Bô Khụt; cuộc nổi dậy của anh em tù năm 1912 do cai Khạt đứng đầu.

Cuối năm 1930, nhiều chiến sĩ cách mạng bị đày lên nhà tù Sơn La. Tháng 2-1940, Chi bộ nhà tù do đồng chí Trần Huy Liệu làm Bí thư được thành lập. Từ đây ánh sáng cách mạng đã lan tỏa, thức tỉnh đồng bào đứng dậy đấu tranh.

Mùa xuân năm 1943, dưới sự lãnh đạo của Chi bộ nhà tù Sơn La, hai tổ thanh niên người Thái yêu nước với tên gọi: Mú nón chất mương (trụ cột đất nước) được thành lập. Một trong những thanh niên dân tộc Thái yêu nước là Anh hùng Lò Văn Giá đã dũng cảm dẫn đường, giúp bốn chiến sĩ cộng sản vượt ngục thành công.

Kỷ niệm 60 năm Cách mạng Tháng Tám, chúng ta bồi hồi nhớ lại những sự kiện lịch sử trên đồi Khau Cả - một ngọn núi giữa trung tâm thị xã ngày nay. Tại đây, những cánh quân khởi nghĩa từ Mường La, Mai Sơn, Thuận Châu kéo về bao vây Tòa sứ của Pháp do Nhật chiếm đóng. Trước khí thế cách mạng sục sôi, quân Nhật phải nộp vũ khí đầu hàng. Ngày 26-8-1945, sau một tuần Cách mạng Tháng Tám thành công, Sơn La đã giành chính quyền về tay nhân dân.

Trong lịch sử 110 năm xây dựng và phát triển của tỉnh Sơn La có nhiều chặng đường đáng nhớ, đó là chín năm trường kỳ kháng chiến chống Pháp, trong lòng địch hậu nhân dân vẫn luôn hướng về Ðảng và Bác Hồ.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lớp lớp thanh niên Sơn La tòng quân giết giặc. Người ở lại bảo vệ quê hương, những chiến công ở Chiềng Ðông, Tà Vài, ở biên giới Việt Lào không bao giờ phai nhạt trong tâm chí mọi người. Những năm tháng Ðảng bộ Sơn La lãnh đạo khôi phục phát triển kinh tế sau chiến tranh, bước vào thời kỳ đổi mới.

Một sự kiện đáng nhớ nhất, đó là ngày 7-5-1959, Bác Hồ về thăm đồng bào các dân tộc Sơn La, tại Thuận Châu, nhân kỷ niệm năm năm chiến thắng Ðiện Biên Phủ lịch sử. Trong buổi nói chuyện ấy, nhiều người đã không cầm được nước mắt. Bác Hồ khen ngợi: trong kháng chiến đồng bào một lòng, một dạ theo Chính phủ đánh đuổi giặc Pháp. Trong hòa bình, đồng bào tích cực lao động sản xuất, thực hành tiết kiệm, xây dựng cuộc sống mới. Ðến thăm đồng bào các dân tộc ở Mộc Châu, Yên Châu, Thuận Châu, nơi nào Người cũng ân cần thăm hỏi đời sống sản xuất của đồng bào. Người căn dặn: Cán bộ, bộ đội phải đoàn kết, giúp đồng bào đuổi hết giặc dốt, giặc đói, làm cho đồng bào có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, yên vui.

Từ một mảnh đất nghèo nàn, lạc hậu, chìm đắm trong đau khổ, 99% số dân mù chữ, ngày nay Sơn La đang vươn lên thành một thành phố trẻ, với cơ sở hạ tầng đầu tư, nâng cấp hiện đại, đời sống nhân dân được cải thiện, chăm lo toàn diện.

Thành quả cách mạng 60 năm qua, với những con số, sự kiện biết nói, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta, của con đường mà Ðảng và Bác Hồ dẫn dắt đồng bào các dân tộc Sơn La.

Thành quả ấy không chỉ hiện diện ở khu vực thị trấn, thị xã, khu đô thị mà còn hiện trên nét mặt, nụ cười của đồng bào các dân tộc vùng sâu, vùng xa. Bây giờ đi tới đâu cũng thấy sự quan tâm trong chính sách dân tộc của Ðảng với đồng bào. Trường học xây hai tầng, điều kiện sản xuất và chăm lo cải thiện đời sống của đồng bào đều được hỗ trợ, giúp đỡ đặc biệt. Trong 20 năm đổi mới, vận dụng sáng tạo đường lối của Ðảng vào điều kiện thực tiễn địa phương, nền kinh tế và các lĩnh vực văn hóa - xã hội đều có bước phát triển vượt bậc. Quốc phòng an ninh được giữ vững. Mức tăng trưởng kinh tế đạt hơn 10% năm.

Hằng năm Sơn La huy động từ nhiều nguồn hàng nghìn tỷ đồng đầu tư phát triển. Trong tương lai gần, thị xã Sơn La sẽ là thành phố, cùng với công tác di dân tái định cư phục vụ xây dựng Nhà máy thủy điện Sơn La sẽ hình thành các khu đô thị mới Mộc Châu, Tà Sa, Phiêng Lanh, Mường La... Sơn La sẽ trở thành một tỉnh phát triển khá trong các tỉnh khu vực miền núi phía bắc.

Có một vị lão thành cách mạng trong dịp thăm Sơn La đã nói về sự đổi mới của vùng đất này rằng, nếu 30 năm trước từ Hà Nội đến Sơn La phải đi ba ngày đường, 10 năm sau đó rút xuống hai ngày, 10 năm sau đó rút xuống một ngày và bây giờ chỉ trong nửa ngày. Quả là khó tưởng tượng hết sự đổi thay trên quê hương Sơn La hôm nay.

Nhân lên niềm vui đó, Ðảng bộ, chính quyền, quân và nhân dân các dân tộc Sơn La nhất định sẽ thực hiện trọn vẹn lời căn dặn của Bác Hồ kính yêu là làm cho đồng bào các dân tộc có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, yên vui.