Giới tính không xác định - một bệnh lý cần sớm phát hiện
Các Website khác - 25/10/2004
Giới tính không xác định - một bệnh lý cần sớm phát hiện

Khánh Vũ
Mỗi năm, Bệnh viện Nhi Trung ương tiến hành phẫu thuật chuyển đổi giới tính cho khoảng 30-40 bệnh nhi mắc phải căn bệnh tế nhị: Giới tính không xác định. Đây là căn bệnh không gây nguy hiểm chết người, nhưng có thể thui chột một cuộc đời, khép lại cánh cửa tương lai của một con người. Vậy mà, theo PGS.TS Nguyễn Thanh Liêm - Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, con số 30-40 ca bệnh được phẫu thuật hàng năm chỉ là phần nổi của tảng băng. Còn biết bao số phận khác đang phải âm thầm chịu đựng nỗi khổ đau, mặc cảm, cũng chỉ vì không dám đối mặt với sự thật.


Cần xác định chính xác "giới tính không xác định"
Trao đổi với chúng tôi, PGS.TS Nguyễn Thanh Liêm tỏ ý lo ngại: Đây là bệnh tương đối hiếm gặp, nhưng lại gây nên những hậu quả tâm lý cực kỳ nghiêm trọng không chỉ với bệnh nhân mà còn cả với thân nhân của họ. Với bệnh này, cần phải xác định nguyên nhân càng sớm càng tốt để tìm ra biện pháp điều trị sớm và phù hợp. Sự chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị có thể dẫn đến các rối loạn chuyển hoá trầm trọng không được khắc phục. Mặt khác, điều trị muộn sẽ gặp những phiền phức khác. "Giới tính không xác định" còn có tên gọi khác là lưỡng giới, tức là bệnh nhân có bộ phận sinh dục ngoài không hoàn toàn giống nam nhưng cũng không hoàn toàn giống nữ hoặc đồng thời có cơ quan sinh dục trong của cả nam và nữ. Chính vì vậy, khám xác định giới tính sớm là điều hết sức quan trọng. Thực tế cho thấy, đã có những bé gái có bộ phận sinh dục ngoài như của con trai, được bố mẹ và xã hội mặc nhiên coi là con trai (đặt tên con trai, mặc quần và cắt tóc kiểu con trai...) và ngược lại. Đến khi đứa trẻ được 14-15 tuổi, đi khám bệnh mới "ngã ngửa" vì giới tính hoàn toàn trái ngược với bề ngoài. Có thể đứa trẻ sẽ được phẫu thuật chuyển đổi giới tính, nhưng kèm theo đó sẽ có bao nhiêu thủ tục phiền phức: Đổi lại giấy khai sinh, học bạ, hộ khẩu... Thế nhưng, có một thực tế không thể thay đổi, đó là yếu tố tâm lý và tinh thần của đứa trẻ đã bị "sốc" nghiêm trọng, chưa kể những lời đàm tiếu, dư luận xung quanh khiến đứa trẻ không thể chịu đựng nổi, dẫn đến hành động nguy hiểm như tự kỷ, thậm chí tự sát, nhiều gia đình đã phải chuyển chỗ ở để mong cứu vãn tình thế. Từ những thực tế nói trên, tại nhiều nước, việc xác định giới tính là điều kiện bắt buộc phải thực hiện ngay sau khi đứa trẻ chào đời. Nhưng ở VN, do nhiều lý do khác nhau nên cho đến nay, điều này vẫn chưa được các bậc phụ huynh quan tâm. Giới tính của đứa trẻ vẫn chỉ được xác định bằng cảm quan duy nhất: Mắt nhìn! Đến khi trẻ có biểu hiện lệch lạc giới tính, mới được đi khám bệnh, thậm chí có trẻ còn bị giấu giếm không được bố mẹ đưa đi khám. Cũng theo PGS.TS Nguyễn Thanh Liêm, tình trạng giới tính không xác định được phân thành 4 nhóm: Nữ lưỡng giới giả, nam lưỡng giới giả, lưỡng giới thật và các loại khác.

Phân biệt các trường hợp lưỡng giới không xác định
Đối với trường hợp nữ lưỡng giới giả, bệnh nhân có nhiễm sắc thể là XX, có tuyến sinh dục hai bên là buồng trứng nhưng cơ quan sinh dục ngoài giống của nam giới ở các mức độ khác nhau. Trường hợp lưỡng giới thật, bệnh nhân cùng lúc có cả tinh hoàn và buồng trứng. Bệnh nhân có thể có một bên tuyến sinh dục là buồng trứng và bên đối diện là tinh hoàn nhưng cũng có khi cả tinh hoàn và buồng trứng cùng tồn tại trên một tuyến sinh dục. Tổ chức tinh hoàn mặc dù có vẻ bình thường lúc mới sinh nhưng các ống sinh tinh không trưởng thành cùng với tuổi. Bên có buồng trứng thường có vòi trứng, bên có tinh hoàn thường có ống dẫn tinh. Trong tuyến sinh dục có cả buồng trứng lẫn tinh hoàn, cả hai hệ thống ống sinh dục trong của nam và nữ có thể có mặt, mặc dù vậy tử cung chỉ ở dạng tàn tích và cổ tử cung kém phát triển. Nói chung, về mặt lâm sàng, lưỡng giới thật không có các biểu hiện đặc hiệu có thể giúp phân biệt với tình trạng giới tính không xác định do các nguyên nhân khác. Xác định lưỡng giới thật phải dựa vào thăm dò và sinh thiết tuyến sinh dục bằng soi ổ bụng hoặc phẫu thuật thăm dò bụng. Trường hợp nam lưỡng giới giả thường có tuyến sinh dục là tổ chức tinh hoàn và không có tổ chức buồng trứng, có biểu hiện giới tính không xác định ở cơ quan sinh dục ngoài hoặc trong. Nguyên nhân của trường hợp này có thể do thiếu hụt tổng hợp testossteron, thiếu men 5 - reductase, cơ quan đích không đáp ứng với androgen hoặc do các nguyên nhân khác.

Giới tính không xác định là một bệnh lý khá nhạy cảm và tế nhị. Ngoài việc điều trị phẫu thuật, bệnh nhân cần được chuẩn bị tốt về tinh thần cả trước và sau khi mổ, làm quen dần với tình trạng giới tính mới của mình, tránh những cú "sốc" mới phát sinh sau khi mổ. Dù sau khi phẫu thuật, bệnh nhân có khả năng có con hay không, thì đây cũng là một việc nên làm, tránh tình trạng để một người nam sống trong hình hài nữ và ngược lại, gây nên những khiếm khuyết tâm thần cho người bệnh.