TT - Bà Ngô Thị Song gánh than trên đồi xuống đổ vào sân nhà. Ở mảnh đất hễ đào xuống là có tiền, cuộc sống sẽ thật no ấm và bình lặng nếu không có đại dịch ma túy.

Bà Song không khóc dù đã mất hai người con trai vì HIV. Bà phải sống, phải thanh thản làm việc vì bà còn một con gái và một con trai nữa chưa mắc nghiện. Bà bảo phố bà ở thanh niên nghiện chết gần hết rồi nhưng chưa có thêm người nghiện mới. May ra...

Nỗi đau một thế hệ

Chúng tôi tìm đến nhà bà Song qua một nấm mồ tại nghĩa trang Dốc Khế: mộ của Lê Anh Dũng, sinh năm 1984, trú tại tổ 8, khu 1, P.Hà Lầm; là con trai bà, mới mất năm 2003.

Trái ngược với dự đoán của chúng tôi, ông tổ trưởng tổ 8 Nguyễn Hồng Cung không hề dè dặt nói về tệ nạn ma túy và số người chết trẻ tại địa bàn: “Cậu nào chết hay nghiện tôi biết hết. Đây này, đang trông thằng Bình “Triệu” (một “bác sĩ” - con nghiện chích ma túy - đã dính HIV) chuẩn bị ăn cắp gà! Hôm qua Trọng “Tuế” rủ Bình “Triệu” về dỡ ngói nhà bếp đem bán. Nhà gọi công an, nhốt một đêm thả về, hôm nay nó đánh anh trai rồi dỡ nốt bốn viên còn lại!”.

Ông Cung bảo: “Để tôi đưa sang nhà bà Song, bà ấy có hai người con mới chết!”.

Trên bàn thờ, ảnh hai người con của bà đẹp như tượng đặt cạnh nhau. Thắp cho người quá cố một nén hương, chúng tôi lặng người nghe bà kể chuyện: “Hai đứa ngoan lắm. Chúng nó trước làm công nhân than Hà Lầm, toàn ở đội bóng đá, bóng chuyền của công ty. Thằng lớn mới giỗ được lần hai, thằng bé chưa được một giỗ. Trước tết năm kia, thằng lớn (Lê Hồng Nam, sinh 1979) về nói với tôi: “Mẹ ơi, con dạo này đau ngực, khó thở”. Tôi đưa nó lên bệnh viện thì bác sĩ bảo phổi nó khô hết rồi nên trả về. Tết đến nó vẫn đi chúc tết, bạn bè vẫn đến ngủ cùng, anh em pha cà phê uống. Ra giêng nó ốm mười ngày rồi... đi”.

Bà Song lúc này mới quệt ngang mắt nhưng không hề khóc: “Thằng bé “dính” ba năm. Nó về thực tập tại mỏ than, đánh nhau bị đuổi đâm chán chường, chích choác. Lần nó kêu mệt, tôi thấy hạch di căn nổi trên cổ, truyền cho 10 chai đạm thì nó đi; nhẹ nhàng hơn thằng anh”. Bà xót xa: “Nhà không có tiền, chúng nó phải “chơi chung” với bạn nên mới “dính”. Tội, cả xóm thương, cả đời không biết trộm cắp của ai một cái gì”.

Câu chuyện của bà Song, của Bình “Triệu” hay Trọng “Tuế” nói đủ hết tâm tư của phố Độc Lập, P.Hà Lầm, thậm chí cả một thế hệ “bác sĩ” tại vùng than đã và đang chết dần trong HIV và ma túy.

Theo ông Cung, phố Độc Lập - điển hình tại P.Hà Lầm, phường thuộc hàng “top ten” TP về tỉ lệ người chết trẻ - đã chết gần hết “bác sĩ”; số còn lại sống ngày nào phải đề phòng, cảnh giác ngày ấy. Ông nói: “Ma túy đến từ trên núi, từ trong mỏ, từ bạn bè, thậm chí cả anh em trong nhà. Dẹp được than thổ phỉ thì đến HIV, không biết đến bao giờ mới hết khổ”.

Ngược lại thời gian trước năm 1996, Hà Lầm và cả Hạ Long rầm rộ phong trào đào than thổ phỉ. Có tiền, rất nhiều tiền, dân địa phương và cả dân tứ xứ đổ về đào than, hút xách thả giàn. Thuốc phiện vừa qua thì heroin đến. Từ hút - hít, dân nghiện chuyển sang “đâm” - “chích” - “cấy mà”. Con virus HIV bé không nhìn thấy, cứ việc chui từ xilanh “bác sĩ” này vào mạch máu “bác sĩ” kia lây lan không kiểm soát. Từ dân đào than thổ phỉ đến công nhân mỏ than, thậm chí con “sếp” mỏ than cũng “dính”.

Người hiểu biết về than thổ phỉ thậm chí mạnh mồm nói: cả thế hệ thanh niên đào than bị nghiện sinh từ 1972 - 1978 đã chết sạch. Nỗi đau còn để lại cho những người như bà Song; bà Chung (con gái đi tù vì bán ma túy, con trai chết hết vì nghiện, HIV); bà Kỳ (gần chục đứa con cháu dâu rể đi tù về ma túy với tổng án tù lớn nhất tỉnh Quảng Ninh - trên 100 năm)...

Chút hi vọng...

Ngôi nhà bà Bùi Thị Thu (tổ 36, khu 5, P.Yết Kiêu) hoang lạnh hãi hùng khi chúng tôi đến thăm tối 12-3. Trên bàn thờ, ảnh người chồng treo ở giữa, bên trái là ảnh người con trai cả vừa mất hôm 9-2 âm lịch. Cạnh bên là giường nằm người con trai thứ hai tanh mùi phân và nước tiểu.

Anh là bệnh nhân HIV giai đoạn cuối bị bệnh viện trả về. Bà Thu đang tận tình nâng con dậy: “Thèm gì không, mẹ mua?”. Người con thều thào: “Kh...ô...ô...ng... Mẹ để con ngồi... Châm con điếu thuốc...”. Anh tên Lê Việt Cường, sinh năm 1972, da thịt đã trắng bệch như tờ giấy, nặng còn khoảng 30kg.

Bà kể: “Nó trước đi lái tàu, bị bạn nghiện bỏ heroin vào thuốc ba số (555). Hút mãi thành nghiện. Tôi động viên nó lấy vợ cho bằng anh bằng em nhưng nó bảo đời con khổ rồi, không muốn vợ con khổ nữa. Mấy ngày nay đau nặng, hỏi nó có “dùng” (ma túy) không, nó bảo “không”. Nó bảo nó căm thù “thuốc” vì đã gây cho nó bệnh tật”. Bà Thu giấu nước mắt nói nhỏ với chúng tôi: “Chắc cũng chỉ được 10 ngày nữa, nó đi sớm cho đỡ khổ”.

Chúng tôi rời nhà bà Thu khi nhận được tin nghĩa trang Đèo Sen và Dốc Khế vừa có thêm hai đám tang vòng hoa trắng: một chết do tai nạn giao thông, một chết do ma túy. Buồn. Thương xót. Không biết mai đây rồi thế nào.

Anh Cường con bà Thu liệu còn sống được bao lâu? Anh Nam ở trại cai nghiện liệu có nhiễm HIV không; nếu cai được tháng bảy này về liệu anh có thể trở lại làm người tốt, làm chỗ dựa cho bà Thu, cho cháu Thúy; để làm tấm gương cho cả thế hệ thanh thiếu niên Hạ Long đã và đang cai nghiện noi theo? Dường như đó là hi vọng và là cách làm cuối cùng để ngăn chặn những đám tang vòng hoa trắng ở thành phố này.

Phó Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội tỉnh Quảng Ninh Bùi Đức Biên nói: “Cả xã hội biết chuyện thanh niên chết trẻ vì ma túy chứ chẳng riêng tôi. Chúng tôi đã tăng cường công tác đấu tranh để giảm tệ nạn này. Năm 2003 UBND tỉnh đã lập hẳn một chuyên đề chỉ đạo phòng chống ma túy nhưng tiến triển chậm; nguyên nhân do nhận thức các cấp, ngành chưa đầy đủ, trên chỉ đạo chưa tập trung, chưa đủ sức mạnh. Tỉnh cũng đã chấp thuận dành 0,5-1% ngân sách cho công tác này và phân bổ xuống bốn ngành cùng phối hợp (công an, thương binh xã hội, y tế, văn hóa) nhưng đến nay số tiền vẫn chưa được giải ngân”.

NGUYỄN LÊ NGUYÊN

___________________________________________________________

Kỳ trước: Vùng tam giác buồn