Thuốc giảm béo (TGB) hiện có tới mấy chục tên thương phẩm, tạm chia ra “loại cũ”, để phân biệt với loại mới xuất hiện những năm gần đây.

Những TGB “loại cũ” gồm có:

- Nhóm thuốc gây chán ăn.

- Nhóm thuốc làm đầy ống tiêu hóa gây no nên giảm ăn.

- Nhóm thuốc làm tăng sự chuyển hóa.

Các nhóm thuốc nói trên có thuốc thì độc hại, có thuốc thì bất tiện khi sử dụng, gây khó chịu... nên hiện nay rất ít được dùng.

Các TGB mới xuất hiện gần đây, gồm có:

Sibutramin (meridia): Thuốc có tác dụng làm giảm cảm giác ngon miệng theo cơ chế ức chế sự tái hấp thu các chất sinh học serotorin và noradrenadin tại khớp nối dây thần kinh. Điều đó gây cản trở sự dẫn truyền thần kinh từ ống tiêu hóa về vùng dưới đồi (hypothalamus) để không còn sự kích thích gây cảm giác đói muốn ăn, do đó sự ăn giảm đi. Tuy nhiên, thuốc cũng gây tác dụng phụ không mong muốn là gây mạch nhanh, tăng huyết áp, nhức đầu...

Orlistat (xenical): Thuốc có cơ chế ngăn cản men thủy phân chất béo (enzym lipase) ở ruột. Chất béo (lipid) khi ăn vào ruột phải phân cắt thành các dạng đơn giản, chủ yếu dưới dạng acid béo, monoglycerid, glycerol, sterol mới được cơ thể hấp thu. Sự phân cắt này được thực hiện là nhờ có enzym lipase của dịch tụy và dịch ruột. Nếu hạn chế được hoạt tính của men này thì chất béo không hoặc ít được hấp thu vào cơ thể. Đó là nguyên nhân của TGB orlistat. Tác dụng của orlistat là gắn với enzym lipase, làm cho lipase của dịch tụy và dịch ruột giảm bớt hoạt tính, sự tiêu hóa hấp thu chất béo bị giảm đi khoảng 30%. Nhờ vậy lượng calo đưa vào cơ thể giảm dẫn đến sự giảm cân.

Orlistat chỉ gắn với enzym lipase tại ruột và không được hấp thu nên không tác dụng đến hệ thần kinh trung ương, vì vậy dùng nó khá an toàn. Về mặt lý thuyết, orlistat sẽ tác động tới các vitamin tan trong dầu mỡ: A, D, E ,K vốn thường được hấp thu cùng với chất béo, cho nên người ta thường khuyên những người dùng orlistat nên dùng phụ trội thêm các vitamin này. Tác dụng không mong muốn phổ biến của TGB orlistat là phân có nhiều mỡ, mót đại tiện, bởi lẽ dầu mỡ không được hấp thu sẽ được thải ra theo phân nhờn hoặc lỏng. Song điều này sẽ giảm dần khi dùng quen thuốc.

Thuốc giảm tích tụ mỡ: Đó là các thuốc rất mới với các tên thương phẩm cardiobil (sản xuất tại Italy), và calotine... mà bản chất là có chứa chất L-carnitine. Carnitine có trong tất cả các mô của cơ thể người (cơ, xương, tim, thận, gan...) và chỉ có ít trong máu, sữa. Nó tham gia chuyển hóa lipid nội bào dưới dạng acid carnitine. Ở mức độ tế bào chuyển hóa năng lượng được điều hòa bằng cơ chế phức tạp bảo đảm cho tế bào hoạt động bình thường. Các chất béo muốn vào được trong tế bào để phân giải biến thành năng lượng cung cấp cho hoạt động của cơ thể phải nhờ đến một chất chuyên chở duy nhất là carnitine, như vậy carnitine là chất cơ bản của sự phân giải chất béo. Nếu cơ thể thiếu carnitine không phân giải được chất béo để giải phóng năng lượng, thì chất béo sẽ tích tụ lại - đó chính là nguyên nhân của sự béo mỡ.

Ở những người béo, vì lý do nào đó chất carnitine hoạt tính kém, hoặc bị giảm đi cùng với tuổi đời nên dễ sinh ra chứng béo phì. Các TGB loại này (cardiobil, calotine...) đều có chất cơ bản là L-carnitine (và một số phụ gia gây mùi vị thơm ngon) đã được Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) công nhận, và nó cũng đã được lưu hành ở nhiều nước. Người ta còn cho rằng TGB có carnitine làm tăng các phản ứng bêta-ôxy hóa để tăng phân giải chất béo của cơ thể, tạo thêm năng lượng cho các tế bào, do đó giảm tích tụ mỡ có tác dụng giảm béo. Ngoài ra, còn làm giảm sự chảy nhão của cơ bắp do tăng năng lượng trong các tế bào. Đây là TGB đang được chú ý nhất. Ở Việt Nam, Bộ Y tế đã cho phép nhập và lưu hành TGB cardiobil và calotine.

Tuy nhiên, nếu muốn giảm béo có kết quả tốt không nên chỉ trông cậy đơn thuần vào TGB cho dù đó là thuốc “đời mới nhất” được quảng cáo . Các TGB đều mang tính tạm thời, sau khi ngừng thuốc sẽ béo trở lại. Đó là chưa tính đến các TGB “loại cũ” có nhiều tác dụng phụ nguy hại. Bởi vậy TGB chỉ nên coi là thứ hỗ trợ thêm, còn phương pháp giảm béo chủ yếu là điều chỉnh lại chế độ ăn: giảm calo bằng cách hạn chế chất lipid, giảm bớt chất đường, bột (glucid), ăn nhiều rau quả tươi... Song song với việc ăn uống hợp lý là năng vận động chân tay, tập thể dục thể thao có tác dụng tích cực giảm béo mà cơ thể lại khỏe mạnh.